Το πλαστικό στην ζωή μας
Πλαστική Συσκευασία: Ευκολία για Εμάς – Βαρίδι για τον Πλανήτη
Το 2021 ο καθένας μας στην Ευρώπη παρήγαγε περίπου 36 κιλά απορριμμάτων πλαστικών συσκευασιών σε διάφορες μορφές (μπουκάλια, δοχεία, κουτιά,σακούλες), από αυτά ανακυκλώθηκαν περίπου 14,7 κιλά ανά άτομο και παρόλο που η συσκευασία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων μας και χρησιμοποιείται σε όλα τα στάδια παραγωγής, από τους κατασκευαστές μέχρι τα νοικοκυριά μας για την προστασία και τη μεταφορά αγαθών, η υπερκατανάλωση και αλόγιστη απόρριψη των συμβατικών πλαστικών (ορυκτής προέλευσης και μη βιοαποδομήσιμων) έχει οδηγήσει σε μια σειρά περιβαλλοντικών ζητημάτων με κυρίαρχο το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης, που τροφοδοτείται επίσης από την αυξανόμενη κατανάλωση πλαστικών«μιας χρήσης», δηλαδή συσκευασιών ή άλλων καταναλωτικών προϊόντων τα οποία απορρίπτονται έπειτα από σύντομη χρήση, ανακυκλώνονται σπάνια καικαταλήγουν συχνά ως απόβλητα.
Πρόκειται, μεταξύ άλλων για τις μικρές συσκευασίες, σακούλες, φλιτζάνια μιας χρήσης, καπάκια, καλαμάκια και μαχαιροπίρουνα, προϊόντα που παράγονται πολύ συχνά από πλαστικό λόγω της ελαφρότητας, του χαμηλού κόστους και των πρακτικών χαρακτηριστικών του. Οι νέες πηγές διαρροής πλαστικών αυξάνονται επίσης, δημιουργώντας πρόσθετες δυνητικές απειλές για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.
Τα μικροπλαστικά, μικροσκοπικά τεμάχια πλαστικού, μεγέθους κάτω των 5 mm, συσσωρεύονται στις θάλασσες, όπου το μικρό τους μέγεθος καθιστά εύκολη την πρόσληψή τους από τη θαλάσσια πανίδα και χλωρίδα. Μπορούν επίσης να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα. Πρόσφατες μελέτες εντόπισαν επίσης μικροπλαστικά στον αέρα, στο πόσιμο νερό και σε τρόφιμα όπως το αλάτι ή το μέλι, με άγνωστες επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου.
Στην Ευρώπη, η ανάκτηση ενέργειας είναι ο πιο ευρέως χρησιμοποιούμενος τρόπος για τη διάθεση των πλαστικών αποβλήτων, με δεύτερο την ανακύκλωση. Το ήμισυ των πλαστικών που συλλέγονται για ανακύκλωση εξάγεται προς επεξεργασία σε χώρες εκτός της ΕΕ. Οι λόγοι για την εξαγωγή περιλαμβάνουν την έλλειψη ικανότητας, τεχνολογίας ή οικονομικών πόρων για την επεξεργασία των αποβλήτων σε τοπικό επίπεδο.
Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση του προβλήματος έχουν εκδοθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μία σειρά μέτρων και νομοθετημάτων με κυρίαρχα: την «Οδηγία 2019/904/ΕΕ σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον» η οποία ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία με το Ν.4736/2020 και τον Ιανουάριο 2018 με την Στρατηγική για τα πλαστικά με σκοπό να αλλάξει τον τρόπο που τα πλαστικά προϊόντα σχεδιάζονται, παράγονται, χρησιμοποιούνται και ανακυκλώνονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Στρατηγική αυτή αποτελεί μέρος του Ευρωπαϊκού Νέου Σχεδίου Δράσης για την κυκλική οικονομία.
Αλλά πώς θα βγάλουμε άκρη με τα τόσα πολλά είδη πλαστικού που κυκλοφορούν;
Κάποια προϊόντα έχουν σήμανση με το πλαστικό πολυμερές που κατασκευάστηκαν, ενώ άλλα δεν αναφέρουν καν το πλαστικό απ’ το οποίο είναι φτιαγμένα. Σε κάποια άλλα είδη θα δούμε το σήμα “green dot” που όμως δεν υποδηλώνει ότι η συσκευασία ανακυκλώνεται, παρά μόνο ότι για το προϊόν αυτό έχει πληρωθεί εισφορά για τη διαχείρισή του ως απόβλητο.
Επίσης όλο και πιο συχνά διαβάζουμε τον όρο “πλαστικά βιολογικής προέλευσης” τα βιοαποδομήσιμα και τα λιπασματοποιήσιμα πλαστικά εμφανίζονται στην καθημερινή μας ζωή ως εναλλακτικές λύσεις αντί των συμβατικών (ορυκτής προέλευσης και μη βιοαποδομήσιμων) πλαστικών. Χρησιμοποιούνται σε συσκευασίες, καταναλωτικά αγαθά και κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, καθώς και σε άλλους τομείς. Είναι εύκολο να θεωρηθεί ότι είναι φιλικά προς το περιβάλλον, διότι χαρακτηρίζονται ως «βιολογικά». Αυτό ισχύει σε κάποιο βαθμό, αλλά μόνον εφόσον πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις βιωσιμότητας.
Τα βιοαποδομήσιμα ή λιπασματοποιήσιμα πλαστικά μπορούν να παράγονται είτε από πρώτες ύλες βιολογικής βάσης είτε από ορυκτές πρώτες ύλες, και τα πλαστικά βιολογικής προέλευσης μπορούν να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να λιπασματοποιούνται, να βιοαποδομούνται ή όχι. Τα βιοαποδομήσιμα πλαστικά δεν αποτελούν δικαιολογία για απόρριψη: κάθε πλαστικό που απορρίπτεται και εισέρχεται στο ανοικτό περιβάλλον έχει τη δυνατότητα να το βλάψει και να αυξήσει τη ρύπανση από μικροπλαστικά.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Η Σήμανση των Πλαστικών: Τι Πραγματικά Σημαίνει;
Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα πλαστικά σε καταναλωτικά αγαθά. Χρησιμοποιείται ως συσκευασία για νερό, χυμούς καθώς και μαγειρικό λάδι. Στην Ελλάδα, ανακυκλώνεται στους μπλε κάδους. Επίσης, είναι η μόνη κατηγορία πλαστικού, η οποία ανακυκλώνεται στα ειδικά «σπιτάκια» που υπάρχουν έξω από τα σούπερ μάρκετ και άλλα σημεία των πόλεων.
Προσοχή: Τα προϊόντα από PETE έχουν σχεδιαστεί για να είναι όντως μίας χρήσης. Η επαναλαμβανόμενη χρήση αυξάνει την πιθανότητα έκπλυσης ουσιών (η διαδικασία μεταφοράς ουσιών από το πλαστικό δοχείο στο βρώσιμο περιεχόμενο) καθώς και βακτηριακής επιμόλυνσης.
Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν τα πιο «σκληρά» πλαστικά, τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως για μπουκάλια απορρυπαντικών κλπ. Είναι ανθεκτικό υλικό, επαναχρησιμοποιούμενο και ανακυκλώσιμο. Λόγω της καλής αντοχής του σε υψηλότερες θερμοκρασίες απαντάται επίσης σε είδη κήπου, κάδους απορριμμάτων και άλλα. Στην Ελλάδα, ανακυκλώνεται στους μπλε κάδους.
Το PVC αποτελεί ένα είδος πλαστικού, το οποίο απαντάται σε δύο μορφές, δύσκαμπτο και εύπλαστο. Η πρώτη μορφή εντοπίζεται σε κατασκευαστικά είδη (σωλήνες, παράθυρα κλπ), ενώ η τελευταία αφορά σε ένα διαυγές είδος πλαστικού, το οποίο χρησιμοποιείται ως περιτύλιγμα φαγητού ή με ιατρικές και διάφορες άλλες χρήσεις. Δυστυχώς, αυτή η κατηγορία πλαστικού δεν ανακυκλώνεται και πρέπει η χρήση του να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο.
Η διαφανής μεμβράνη, με την οποία καλύπτουμε το φαγητό, αποτελείται από LDPE. Επίσης, περιέχεται σε κάποιες πλαστικές σακούλες και το συναντάμε συχνά στα προστατευτικά ρούχων των καθαριστηρίων. Μπορεί να ανακυκλωθεί ανάλογα με την τοπική αρχή διαχείρισης ανακύκλωσης. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Ανακύκλωσης, μπορεί να απορριφθεί στους μπλε κάδους. Παρ’ όλα αυτά, μπορείτε να το αντικαταστήσετε με επαναχρησιμοποιούμενα υφάσματα, τα οποία χρησιμοποιούνται ως προστατευτικά τροφίμων.
Το πολυπροπυλένιο αποτελεί ένα ανθεκτικό και ελαφρύ είδος πλαστικού από το οποίο κατασκευάζονται κάδοι σφουγγαρίσματος, έπιπλα, ταξιδιωτικές αποσκευές, παιδικά παιχνίδια, συσκευασίες φαρμάκων κλπ. Το πλαστικό υλικό μέσα σε ένα κουτί δημητριακών είναι PP. Με αυτό τον τρόπο, τα δημητριακά διατηρούνται φρέσκα και ξηρά. Επίσης, από PP είναι το λεπτό φιλμ στο εσωτερικό των χυμών τομάτας, τα καλαμάκια κλπ.
Έχει βρεθεί τεχνολογία, με την οποία μπορεί να ανακυκλωθεί, ωστόσο δε χρησιμοποιείται ευρέως και έτσι, πρακτικά το υλικό αυτό δεν ανακυκλώνεται. Για να μειώσετε τη χρήση αυτού του υλικού θα μπορούσατε να χρησιμοποιείτε καλαμάκια από bamboo ή μέταλλο ή χύμα τρόφιμα.
Το πολυστυρένιο είναι ένα ελαφρύ και σχετικά οικονομικό υλικό, το οποίο χρησιμοποιείται για περιέκτες τροφίμων ή ροφημάτων μιας χρήσης. Το πολυστυρένιο χρησιμοποιείται επίσης στις οικοδομές ως μονωτικό αφρώδες αλλά συμπαγές υλικό. Αν και έχει βρεθεί τεχνολογία ανακύκλωσης του PS, δεν υπάρχει αγορά άρα, πρακτικά, δεν ανακυκλώνεται. Για να το αποφύγουμε, μπορούμε ναχρησιμοποιούμε ποτήρια για καφέ και φαγητό πολλαπλών χρήσεων στη δουλειά.
