Θρησκευτικές διαδρομές στην κοσμοπολίτικη Ρόδο
Ίσως να είναι γνωστή σε πολλούς η φράση «Ρόδος το σταυροδρόμι των πολιτισμών». Αυτό το βιώνει πραγματικά κανείς αν επισκεφτεί τα θρησκευτικά μνημεία του νησιού όπου εκκλησίες, τζαμιά και συναγωγή μετά από τις προκλήσεις των καιρών κατάφεραν να συμβιώσουν. Αυτά τα ιερά μνημεία είναι που από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα αναζητούν και τελικά συνθέτουν τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα και την οικουμενική διάσταση της νήσου Ρόδου.
Για το έντυπο “Θρησκευτικά μνημεία της Ρόδου”ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ
Α. Η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου
Γενικά η Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου διατηρεί σε μεγάλο βαθμό τη μορφή των ιπποτικών χρόνων (1310–1522 μ.Χ.). Με την άφιξη του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ στη Ρόδο το 1310 ακολούθησε και η «εισαγωγή» των δυτικών στοιχείων στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική γενικότερα.
Ειδικότερα στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική παρουσιάζονται δύο τάσεις: Η μία τάση αφορά τις καθολικές εκκλησίες, στις οποίες εφαρμόστηκε η γοτθική αρχιτεκτονική όπως αυτή διαμορφώθηκε στους Αγίους Τόπους και την Κύπρο, όπου είχαν εγκατασταθεί οι Ιππότες πριν έλθουν στη Ρόδο. Η αρχιτεκτονική αυτή εξελίχθηκε και στη Ρόδο. Δάνεισε και δανείστηκε αρκετά στοιχεία από τη ντόπια αρχιτεκτονική και τη βυζαντινή παράδοση. Προσαρμόστηκε στα τοπικά υλικά και στο ροδίτικο πωρόλιθο τον οποίο αξιοποίησε σημαντικά δημιουργώντας αξιόλογα τοπικά διακοσμητικά μορφολογικά στοιχεία. Κατά την τελευταία δε περίοδο της διαμονής των Ιπποτών στη Ρόδο, η αναγεννησιακή τέχνη της Δύσης δεν άφησε την αρχιτεκτονική και γενικότερα την τέχνη αδιάφορη.
Η δεύτερη εκκλησιαστική αρχιτεκτονική τάση αφορά τις ορθόδοξες εκκλησίες οι οποίες την εποχή των Ιπποτών ακολουθούν πιστά τη βυζαντινή παράδοση. Μόνο μετά την αποχώρηση των Ιπποτών από το νησί κτίζονται ορθόδοξες εκκλησίες που μιμούνται τα γοτθικά σταυροθόλια. Τη νέα αυτή αρχιτεκτονική που λέγεται «δωδεκανησιακού τύπου» τη συναντάμε εκτός των τειχών όπου εγκαταστάθηκαν οι Χριστιανοί κατά την Οθωμανική περίοδο (1523–1912 μ.Χ.).
Β. Ορθόδοξες εκκλησίες της Μεσαιωνικής Πόλης που λειτουργούν ως ενοριακές
Σήμερα δυο από αυτές τις εκκλησίες είναι ορθόδοξες και λειτουργούν ως ενοριακές. Αυτές είναι:
1. Η εκκλησία του Αγίου Φανουρίου (Παϊαλ ελ ντιν μετζίτ)
Βρίσκεται στον ομώνυμο δρόμο της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου. Χτίστηκε τον 13ο αιώνα μ.Χ. Έχει σχήμα σταυρού και το εσωτερικό της κοσμούν υπέροχες τοιχογραφίες. Λειτούργησε ως μετζίτ (μικρό Τζαμί) τα οθωμανικά χρόνια με το όνομα Παϊαλ ελ ντιν μετζίτ. Δεν έχουμε καμιά μαρτυρία για την ονομασία αυτού του ναού πριν την οθωμανική περίοδο. Τη δεκαετία του 1920 η ιταλική Αρχαιολογική Υπηρεσία συντήρησε τον ζωγραφικό της διάκοσμο. Μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο οι Έλληνες κατέλαβαν την εκκλησία και το 1946 η εκκλησία εγκαινιάστηκε και αφιερώθηκε στον Άγιο Φανούριο.
Η εκκλησία αυτή συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου φαίνεται να ξεκίνησε από τη Ρόδο και να επεκτάθηκε αρχικά στην Κρήτη στη συνέχεια στην υπόλοιπη Ελλάδα. Διάφορες πηγές αναφέρουν ότι καθώς εργάτες έσκαβαν έξω και νότια από τα τείχη της Μεσαιωνικής Πόλης για να συλλέξουν δομικό υλικό ανακάλυψαν τα ερείπια μιας εκκλησίας. Μεταξύ άλλων ήρθε στο φως και η εικόνα του Αγίου Φανουρίου με στρατιωτική στολή την οποία περιέβαλαν σκηνές του μαρτυρίου του. Προφανώς η εικόνα ήταν σε τοιχογραφία. Το πρώτο θαύμα του Αγίου Φανουρίου ήταν η απελευθέρωση τριών κρητικών ιερέων από πειρατές οι οποίοι μετέφεραν στην Κρήτη αντίγραφο της αρχέτυπης εικόνας που βρέθηκε στη Ρόδο.
Η μεγάλη τιμή που τρέφουν οι χριστιανοί στον Άγιο Φανούριο έγινε αιτία να δημιουργηθεί στο λαό το παραδοσιακό έθιμο της πίτας του Αγίου Φανουρίου ή καλύτερα της φανουρόπιτας.
Η πίτα συνήθως είναι μικρή και στρογγυλή και γίνεται από καθαρό αλεύρι, ζάχαρη, κανέλλα, λάδι, κόκκινο γλυκό κρασί, χυμό πορτοκαλιού κι αφού όλα αυτά τα υλικά ανακατευθούν, ζυμώνονται, μπαίνουν σε στρογγυλή φόρμα και η πίτα ψήνεται σε μέτρια θερμοκρασία στο φούρνο. Η πίτα γίνεται για να φανερώσει ο Άγιος σε κάποιον ένα χαμένο αντικείμενο, κάποια δουλειά αν είναι άεργος, κάποια χαμένη υπόθεση, την υγεία σε κάποιον άρρωστο και άλλα παρόμοια.
Επίσης η παράδοση που σχηματίστηκε λέει ότι η μητέρα του Αγίου Φανουρίου ήταν αμαρτωλή. Ήταν λέει σκληρή, άπονη και αυστηρή με τους φτωχούς. Μάλιστα για τον αμετανόητο χαρακτήρα της πήγε στην κόλαση. Προσπάθησε να τη σώσει ο γιος της αλλά η κακία της δεν τον άφησε. Αυτός είναι ο λόγος που φτιάχνονται και οι πίτες και αφού τις πάνε στην εκκλησία και ευλογηθούν τις μοιράζουν στη γειτονιά με τη σύσταση να ευχηθούν να συγχωρεθεί η μάνα του Αγίου Φανουρίου («ο Θεός να συγχωρέσει τη μάνα του Αγίου Φανουρίου»). Η εκκλησία του Άγιου Φανουρίου γιορτάζει τη μνήμη του στις 27 Αυγούστου.
2. Η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος
Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της Μεσαιωνικής Πόλης, κοντά στην πύλη της Αγίας Αικατερίνης. Κτίστηκε όταν λύθηκε η πρώτη πολιορκία των Οθωμανών, την 27η Ιουλίου (ημέρα της εορτής του Αγίου Παντελεήμονα) του έτους 1480. Η εκκλησία καθαγιάστηκε σύμφωνα με το ελληνορθόδοξο τελετουργικό.
Κατά την οθωμανική περίοδο ο ναός αυτός δε φαίνεται να μετατράπηκε σε τέμενος. Σύμφωνα με τις διηγήσεις του Allert Gabriel που επισκέφτηκε τη Ρόδο το 1923, ο ναός του Αγίου Παντελεήμονος χρησιμοποιείτο σαν κατοικία από οικογένειες Εβραίων. Αργότερα, άγνωστο πότε, οι Ιταλοί επισκεύασαν το κτίριο και το χρησιμοποίησαν σαν γραφεία της Τελωνοφυλακής. Από τους άγγλους το κτίριο χρησιμοποιήθηκε σαν Αστυνομικό Τμήμα. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου όπως και τα άλλα κτίσματα της γύρω περιοχής χρησιμοποιήθηκε ως στέγη προσφύγων.
Κατά την επίσκεψή του στους πρόσφυγες της περιοχής, ο τότε Μητροπολίτης Ρόδου Τιμόθεος αποφάνθηκε ότι το κτίριο ανήκε σε ναό. Έτσι σε συνεργασία με την Αρχαιολογική Υπηρεσία άρχισε η αποκατάσταση της εκκλησίας που εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1948 και λειτουργεί ως ναός του Αγίου Παντελεήμονα μέχρι σήμερα.
Γ. Εκκλησίες που δεν έγιναν μουσουλμανικά τεμένη
Την Οθωμανική περίοδο φαίνεται ότι η εκκλησίες αυτές δεν χρησιμοποιήθηκαν ως μουσουλμανικά τεμένη αφού πιθανόν καταστράφηκαν κατά την δεύτερη πολιορκία του 1522 μ.Χ.
1. Η Παναγιά του Μπούργκου (της Χώρας)
Πρόκειται για ένα γοτθικό καθεδρικό ναό στον τύπο της τρίκλιτης βασιλικής με δύο τοξοστοιχίες από τέσσερις κολώνες και οξυκόρυφα τόξα. Η κατασκευή του τοποθετείται στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα μ.Χ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα προσωνύμιά της όπως Παναγία του Ελέους (Beata Maria Misericordia Burgi Rodi) και Παναγία της Μητρόπολης (Beata Maria de Metropoli). Σήμερα ο χώρος έχει κατά το δυνατόν αποκατασταθεί, είναι ελεύθερος για το κοινό και ενίοτε στο εσωτερικό του διοργανώνονται μουσικές εκδηλώσεις. Η αποκατάσταση του μνημείου βραβεύτηκε με τιμητική διάκριση από τη EUROPA NOSTRA το 2006.
2. Η Παναγιά της Νίκης
Αρχικά πίστευαν οι αρχαιολόγοι ότι βρισκόταν δίπλα από την πύλη της Αγίας Αικατερίνης. Όμως τα αποτελέσματα της ανασκαφικής έρευνας στην κοντινή αταύτιστη εκκλησία της οδού Κισθηνίου δημιουργούν αμφιβολίες για το ποια από τις δύο είναι η Καθολική εκκλησία της Παναγίας της Νίκης την οποία έκτισε ο Μεγάλος Μάγιστρος Pierre d’ Aubusson τον 15ο αιώνα μ.Χ. και που καταστράφηκε πιθανόν κατά τη δεύτερη πολιορκία των Οθωμανών το 1522 μ.Χ.
Η Παναγία της Νίκης λειτουργούσε ως μοναστήρι όπου στεγαζόταν το τάγμα των Φραγκισκανών. Αυτό, μαζί με το τάγμα των Αυγουστίνων στον Άγιο Νικόλαο ήταν τα σημαντικότερα καθολικά μοναστήρια της Ρόδου.
Οι Φραγκισκανοί μοναχοί το 1743 μ.Χ., έκτισαν τη νέα καθολική εκκλησία της Παναγίας της Νίκης στη νέα πόλη της Ρόδου στην περιοχή του Νεοχωρίου, γνωστή περισσότερο ως Sancta Maria.
Δ. Εκκλησίες που μετατράπηκαν σε μουσουλμανικά τεμένη
Όλες οι εκκλησίες της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου μετά την κατάληψη του νησιού από τους Οθωμανούς το 1522 μ.Χ., μετατράπηκαν σε μουσουλμανικά τεμένη. Από τις 34 ή 35 σωζόμενες εκκλησίες εντός των τειχών, σήμερα μπορούμε να ταυτοποιήσουμε με βεβαιότητα μόνο δύο: τον κοινοβιακό ναό των Ιπποτών (Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής στο Κολλάκιο) και την Παναγιά του Κάστρου. Για την ονομασία των υπόλοιπων εκκλησιών μόνο υποθέσεις -για την ώρα- μπορούμε να κάνουμε.
Οι εκκλησίες της Μεσαιωνικής Πόλης έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς, μετά τις επεμβάσεις σε ορισμένα τμήματα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, έχει αποκατασταθεί σε σημαντικό βαθμό η εικόνα που είχαν πριν την Οθωμανική κατάληψη του νησιού το 1522 μ.Χ. Παράλληλα δε ο επισκέπτης μπορεί να βλέπει τα ίχνη των μετατροπών που οι εκκλησίες αυτές υπέστησαν κατά τη διάρκεια των τεσσάρων Οθωμανικών αιώνων και της μετατροπής τους σε μουσουλμανικά τεμένη (mesgid- μικρά τζαμιά) ή ακόμα και σε ιδιωτικές κατοικίες. Οι ιδιαιτερότητες των μνημείων αυτών της Μεσαιωνικής Πόλης τα αναγάγουν σε μία ξεχωριστή περίπτωση.
Παρατηρώντας ο επισκέπτης τα μνημεία αυτά μπορεί να συμπεράνει ότι η Ρόδος, ευνοημένη και επιθυμητή λόγω της θέσης της, γνώρισε μεγαλοσύνες και συμφορές, πίκρες και εξάρσεις. Όλα όμως αυτά τα παράξενα της ιστορίας ήταν έτοιμα κάθε φορά ν’ αλλάξουν. Στο τέλος αυτά που έμειναν απαράλλακτα και αθάνατα είναι το φως του Ηλίου της Ρόδου που δεν έπαψε να φωτοδοτεί την ανθρωπότητα και ο οικουμενικός χαρακτήρας του ένδοξου αυτού νησιού.
Κάποια από τα μνημεία αυτά είναι:
1. Η Παναγία του Κάστρου (Εντερούμ τζαμί ή Καντουρί)
Βρίσκεται στη πλατεία Μουσείου ή Μεγάλου Αλεξάνδρου που είναι ο μεγαλύτερος και αρχαιότερος σωζόμενος ναός μέσα στη Μεσαιωνική Πόλη (11ος αιώνας μ.Χ.). Στην αρχική του μορφή ανήκε στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο ο οποίος μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλική με γοτθικά σταυροθόλια στο μεσαίο κλίτος κατά την Ιπποτική περίοδο.
O ναός είχε κατά καιρούς διαφορετικές χρήσεις.Κατά την βυζαντινή περίοδο (έως το 1309 μ.Χ) ήταν ορθόδοξη χριστιανική μητρόπολη αφιερωμένη στην Παναγία.
Κατά την ιπποτική περίοδο, (1309–1522 μ.Χ.) καθιερώθηκε ως καθολική χριστιανική εκκλησία και μητρόπολη των Λατίνων με την ονομασία Sancta Maria Castelli Rodi.
Την οθωμανική περίοδο (1522–1912) Rodi, μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος γνωστό ως Εντερούμ τζαμί ή Καντουρί και τέλος μέχρι πρόσφατα λειτούργησε ως βυζαντινό μουσείο. Σήμερα ο ναός βρίσκεται υπό την επίβλεψη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που έχει αναλάβει τη συντήρησή του.
2. Η εκκλησία της Αγίας Τριάδας στην οδό Ιπποτών (Khan Zade Mescidi)
Υπήρξε καθίδρυμα των Ιωαννιτών Ιπποτών και συνεπώς ήταν αφιερωμένη στο καθολικό δόγμα. Στην αρχική της μορφή ήταν μονόχωρη και καλυπτόταν πιθανότατα από μία ενιαία καμάρα. Κατά την Οθωμανική περίοδο μετατράπηκε σε τζαμί (Khan Zade Mescidi). Από την τελευταία αυτή φάση προέρχεται ο ελλειψοειδής τρούλος που καλύπτει σήμερα το μνημείο.
Στο ανώφλι της κύριας εισόδου η οποία βρίσκεται στην οδό Ιπποτών σώζονται το οικόσημο της Αγίας Έδρας πλαισιωμένο από τα οικόσημα της γλώσσας της Αγγλίας. Η ίδρυση του κτίσματος το οποίο ανήκε πιθανότατα στη γλώσσα της Αγγλίας ανάγεται μεταξύ των ετών 1365 και 1374 μ.Χ. Κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα μ.Χ. και για άγνωστη αιτία το κτίριο μεταβιβάστηκε στη γλώσσα της Γαλλίας.
Από τις τοιχογραφίες που κοσμούσαν άλλοτε το εσωτερικό του μνημείου λίγα λείψανα έχουν διασωθεί με έντονες τις επεμβάσεις της ιταλικής συντήρησης. Στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας εικονίζεται το σπάνιο εικονογραφικό θέμα του Θρόνου της Χάριτος. Ο Παλαιός των Ημερών παριστάνεται ένθρονος να κρατά στα χέρια του τον Εσταυρωμένο. Πρόκειται για μία δυτικού τύπου παραλλαγή του θέματος της Αγίας Τριάδας στην οποία οφείλεται και η σημερινή επωνυμία της εκκλησίας. Την κεντρική αυτή παράσταση πλαισιώνουν οι μορφές της Παναγίας και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου ενώ τον ημικύλινδρο κοσμούν οι συλλειτουργούντες Ιεράρχες. Η τοιχογράφηση του ναού πρέπει να έγινε στα τέλη του 15ου ή στις αρχές του 16ου αιώνα μ.Χ.
3. Τα ερείπια του Καθολικού Ναού του Αγίου Ιωάννη των Ιπποτών
Βρίσκονται απέναντι από το Παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Στις 27 Δεκεμβρίου 1522, την ημέρα που έγινε η επίσημη παράδοση της πόλης από τους Ιππότες στους Οθωμανούς, ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής προσευχήθηκε στον ναό που μετατράπηκε στο σημαντικότερο μουσουλμανικό τέμενος, το μεγάλο τζαμί της Ρόδου.
Ο ναός ήταν τρίκλινη ξυλόστεγη γοτθική βασιλική και βρισκόταν απέναντι από το παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου. Σήμερα σώζονται τα ερείπιά του μετά από έκρηξη πυρίτιδας που ήταν ξεχασμένη στα υπόγεια του ναού και πυροδοτήθηκε από κεραυνό που έπεσε στο καμπαναριό του το 1856. Στα πρότυπα του ναού αυτού, είναι κτισμένος ο Μητροπολιτικός Ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στη νέα πόλη τη Ρόδου.
4. Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου (Χουρμαλί τζαμί)
Βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Μεσαιωνικής Πόλης, στην οδό Απολλωνίου. Η διάταξη των τριών πτερύγων των κελιών και του καθολικού περιμετρικά με την αυλή στο κέντρο είναι χαρακτηριστική της βυζαντινής μοναστηριακής αρχιτεκτονικής. Το καθολικό είναι τετράκογχο με τρούλο του 14ου με 15ου αιώνα μ.Χ. που κτίστηκε πάνω σε παλαιότερη μεταβυζαντινή εκκλησία. Στο ανατολικό τμήμα της αυλής αποκαλύφθηκε αίθριο πιθανόν παλαιοχριστιανικής του 5ου με 6ου αιώνα μ.Χ. Ο σπανιότατος αυτός στον ελλαδικό χώρο τύπος, η υψηλή ποιότητα κατασκευής και τα ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία τοπικής τεχνοτροπίας, δίνουν ιδιαίτερη αξία στο μνημείο το οποίο αποτελεί δείγμα της ροδίτικης ιπποτικής αρχιτεκτονικής. Κατά τις εργασίες διαμόρφωσης στο χώρο εισόδου του συγκροτήματος αποκαλύφθηκε ότι το κατώφλι της εισόδου ήταν αρχιτεκτονικό μέλος με παράσταση Δεομένης Παναγίας στο μέσο δύο αγγέλων. Το εύρημα εκτίθεται στην εκκλησία του συγκροτήματος.
Κατά την οθωμανική περίοδο το μοναστήρι μετατράπηκε σε ιεροδιδασκαλείο («μεδρεσέ») με το όνομα «Χουρμαλί» και το καθολικό ως τζαμί. Τα τελευταία χρόνια οι Οθωμανοί το λειτούργησαν ως σχολείο θηλέων ενώ το 20ο αιώνα μ.Χ. μετατράπηκε σε κατοικίες φτωχών οικογενειών. Η αποκατάσταση του χώρου έγινε σταδιακά αρχίζοντας από την ιταλική Αρχαιολογική Υπηρεσία έως το έτος 2006 όταν η αποκατάσταση του μοναστηριού το Αγίου Γεωργίου βραβεύτηκε με τιμητική διάκριση από τη EUROPA NOSTRA.
5. Το συγκρότημα των Αγίων Αποστόλων και του Παλιού Συσσιτίου ή Ιμαρέτ
Βρίσκεται στη νότια πλευρά της οδού Σωκράτους, απέναντι από το τζαμί του Σουλεϊμάν, στην Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου.
Μία τρίκλιτη εκκλησία του 14ου ή 15ου αιώνα μ.Χ. αφιερωμένη στο καθολικό δόγμα βρισκόταν στο χώρο του Παλιού Συσσιτίου. Πιθανώς καταστράφηκε κατά την πρώτη πολιορκία της Ρόδου το 1480 μ.Χ. και τον ισχυρό σεισμό που ακολούθησε το 1481 μ.Χ. Από την αρχική εκκλησία σώζεται στη θέση του ένας ακέραιος λίθινος κίονας της νότιας κιονοστοιχίας ενώ απέναντι από τον πρώτο αποκαλύφθηκε η βάση ενός ακόμη, της βόρειας κιονοστοιχίας.
Αργότερα, μεταξύ του 1480 μ.Χ. και του 1522 μ.Χ., επάνω στα ερείπια του αρχικού ναού κτίστηκε μια μονόχωρη εκκλησία μικρών διαστάσεων. Μετά την κατάληψη της Ρόδου από τους Οθωμανούς το 1522, ο Σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ίδρυσε ένα πτωχοκομείο («ιμαρέτ») στο χώρο της εκκλησίας που φέρει το όνομά του. Για τις ανάγκες του κοινωφελούς ιδρύματος κτίστηκαν επιπλέον χώροι οι οποίοι χρησίμευαν ως αποθήκες και μαγειρεία. Η εκκλησία υπέστη μετατροπές και η αψίδα του Ιερού μετατράπηκε σε φούρνο. Έγιναν εργασίες αποκατάστασης του μνημειακού αυτού συγκροτήματος που διήρκεσαν από το 1986–1999.
Σήμερα έχουν ενταχθεί νέες χρήσεις στο συγκρότημα με περιοδικές καλλιτεχνικές εκθέσεις στους ανατολικούς θόλους, με δημοτικό αναψυκτήριο στο χώρο του μαγειρείου, με παιδική χαρά και με χώρους υγιεινής.
6. Ό Άγιος Νικόλαος ή μοναστήρι του Αγίου Αυγουστίνου
Ανακαλύφθηκε πρόσφατα μετά από έρευνα, βρίσκεται νοτιοδυτικά στην οδό Ομήρου με πρόσβαση και από την οδό Ανδρονίκου. Αποτελείται από την εκκλησία και την αυλή στα νότια και στα ανατολικά και βόρεια από τον κυρίως ναό με μεσοτοιχία από κελιά στην ανατολική αυλή. Είναι προφανές πως η αυλή του μοναστηριού ήταν στο σημείο όπου σήμερα είναι το «Θέατρο της Μεσαιωνικής Πόλης».
Το μοναστήρι αυτό του τάγματος των Αυγουστίνων ήταν ένα από τα πιο σημαντικά καθολικά μοναστήρια της Ρόδου. Το άλλο ήταν του τάγματος των Φραγκισκανών και ήταν εκείνο της Παναγίας της Νίκης.
Πρόσφατες έρευνες έδειξαν την αρχική ύπαρξη μίας μονόχωρης εκκλησίας του 14ου αιώνα. Για το λόγο αυτό, τον 15ο αιώνα προστέθηκε το νότιο παρεκκλήσι από τον Dragonino Claveli το οποίο ήταν αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο και χρησιμοποιήθηκε ως χώρος ταφής της οικογένειάς του.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μία βόμβα κατάστρεψε τη μισή εκκλησία και τον περιβάλλοντα χώρο της. Μετά την αποκατάστασή της, η εκκλησία συνέχισε να χρησιμοποιείται ως ιδιωτική κατοικία μέχρι πρόσφατα που περιήλθε στην αποκλειστική κυριότητα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
7. Η Αγία Κυριακή (Μπορασανί μεστίτ)
Βρίσκεται σε πάροδο της οδού Ομήρου δίπλα στα τείχη. Η εκκλησία χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 15ου με αρχές του 16ου αιώνα μ.Χ. Ο ναός είναι μονόκλιτος με οξυκόρυφη καμάρα. Μετά την οθωμανική κατάληψη της πόλης, όταν η εκκλησία μετατράπηκε σε mesgid (μικρό τζαμί) ονομάστηκε Alagia Tekkia ή Tecche και αργότερα Borasani Mesgit. Στη νοτιοδυτική γωνία προστέθηκε μιναρές. Βόρεια από το ναό υπάρχει μονώροφο κτίσμα (μαυσωλείο) όπου στεγάζεται ο τάφος του Μπουραζάν Αλή Μπαμπά, του αρχισαλπιγκτή του σουλτάνου και κατακτητή της Ρόδου Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπή.
8. Η Αγία Αικατερίνη (Ιλκ Μιχράμπ)
Βρίσκεται στη νότια εβραϊκή συνοικία της Μεσαιωνικής Πόλης, είναι κτίσμα του 14ου αιώνα μ.Χ. και έχει τη μορφή τρίκλιτης βασιλικής μικρών διαστάσεων. Όμως η διερεύνηση τόσο των οικοδομικών και αρχιτεκτονικών φάσεων όσο και των φάσεων των τοιχογραφιών του μνημείου υποδεικνύουν ότι η τρίκλινη μορφή προήλθε μετά από προσθήκη κλιτών ή παρεκκλησίων σε μία αρχικά μονόχωρη εκκλησία.
Η εκκλησία μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος μετά την είσοδο των Οθωμανών στη πόλη και ονομάστηκε «Ιλκ Μιχράμπ» (πρώτη κόγχη προσευχής). Αυτό έγινε η αιτία να θεωρηθεί ότι ήταν η πρώτη χριστιανική εκκλησία που έγινε τζαμί μετά την άλωση του 1522 μ.Χ.. Το μνημείο έπαθε σοβαρές ζημιές κατά το βομβαρδισμό του Β΄ παγκοσμίου πολέμου, επισκευάστηκε πρόχειρα από τους κατοίκους και αποκαταστάθηκε στη σημερινή του μορφή από την Αρχαιολογική Υπηρεσία.
9. Η Αγία Τριάδα στην Εβραϊκή συνοικία της Μεσαιωνική Πόλη (Ντολαπλί Τζαμί)
Βρίσκεται στη πλατεία Λέοντος Ροδίου στην εβραϊκή συνοικία. Πρόκειται για ελεύθερο σταυροειδή ναό με τρούλο και με σωζόμενες τοιχογραφίες στο δυτικό σκέλος του χρονολογούμενες από τον 15ο έως τον 16ο αιώνα μ.Χ. Κατά τη διάρκεια των οθωμανικών χρόνων μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος γνωστό με το όνομα Ντολαπλί.
Ε. Μουσουλμανικά Τεμένη
Εκτός από τη μετατροπή εκκλησιών σε τζαμιά οι Οθωμανοί έχτισαν και νέα τζαμιά ή μεστζέτια (μικρά τζαμιά) που αποτελούν εξαιρετικά δείγματα ισλαμικής αρχιτεκτονικής όπως τα παρακάτω:
1. Το τζαμί του Ιμπραήμ Πασά
Βρίσκεται στη πλατεία Πλάτωνος, στο κέντρο κοντά στο «παζάρι» της Μεσαιωνικής Πόλης. Η μαρμάρινη επιγραφή στο τύμπανο της κεντρικής εισόδου μας πληροφορεί ότι το έχτισε ο σουλτάνος Σουλεϊμάν τα έτη 1540–1541 μ.Χ. Έτσι το τζαμί του Ιμπραήμ Πασά είναι το παλιότερο τέμενος της Ρόδου. Το τέμενος περιλαμβάνει ένα μεγάλο τετράγωνο χώρο, στεγασμένο με δωδεκάπλευρο τρούλο και δύο διαδοχικά προστώα κατά μήκος της βόρειας πλευράς. Στη βορειοδυτική γωνία του στεγάστρου, πάνω σε πολυγωνική βάση υψώνεται ο ψηλός λευκός μιναρές με ένα μπαλκόνι. Στο μέσο της βόρειας πλατείας βρίσκεται η οκτάπλευρη κρήνη.
Το τζαμί του Ιμπραήμ Πασά έχει αποδοθεί στη μουσουλμανική λατρεία της αντίστοιχης κοινότητας Ρόδου και λειτουργεί ως τζαμί μέχρι σήμερα.
2. Το τζαμί Σουλτάν Μουσταφά
Βρίσκεται στη πλατεία Αρίωνος, στην αυλή του λουτρού του Σουλεϊμάν. Η μαρμάρινη επιγραφή στο τύμπανο του ορθογώνιου πλαισίου μας πληροφορεί ότι χτίστηκε από τον σουλτάνο Μουσταφά το 1764–1765 μ.Χ. Το τέμενος περιλαμβάνει ένα μεγάλο τετράπλευρο ιδιαίτερα ψηλό χώρο, στεγασμένο κατά πρωτότυπο τρόπο για τη Ρόδο με έναν κεντρικό τρούλο, σκαφοειδείς θόλους στις τρεις πλευρές του και δύο ημισφαιρικούς θολίσκους στις βόρειες γωνίες.
Η πυραμιδοειδής εξωτερική μορφή του κτιρίου δίνει μια βαριά και ιδιαιτέρα επιβλητική εντύπωση.
Στη βορειοδυτική πλατεία μπροστά από το τέμενος, βρίσκεται η οκτάπλευρη βάση της κρήνης με δωδεκάπλευρη δεξαμενή.
Σήμερα το τζαμί του Σουλτάν Μουσταφά λειτουργεί ως χώρος τελετών της μουσουλμανικής κοινότητας Ρόδου.
3. Το τεμένους του Σουλεϊμάν
Βρίσκεται πάνω στο λόφο της Μεσαιωνικής Πόλης στην κατάληξη της οδού Σωκράτους. Το τέμενος περιλαμβάνει τρεις τετράγωνους χώρους εκ των οποίων ο ένας είναι μεγαλύτερος και ψηλότερος (15 μέτρα ύψος). Οι χώροι αυτοί είναι καλυμμένοι με τρούλους και με δύο διαδοχικά προστώα στη βορεινή πλευρά. Ανάμεσα στον κεντρικό και τον δυτικό τρούλο υψώνεται ο μιναρές ύψους 34,50 μέτρων ο οποίος διαθέτει δύο μπαλκόνια. Το μνημείο κατασκευάστηκε σύμφωνα με την παράδοση το 16ο αιώνα μ.Χ., μετά την κατάκτηση της πόλης από τον Σουλεϊμάν. Η αποκατάσταση του μνημείου βραβεύτηκε το 2006 με τιμητική διάκριση από τη EUROPA NOSTRA.
4. Το Μεχμέτ Αγά Τζαμί
Βρίσκεται σε όροφο πάνω από θολωτά κτίσματα της ιπποτικής περιόδου που λειτουργούν ως καταστήματα επί της οδού Σωκράτους στο εμπορικό κέντρο της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου.
Ο πλάγιος προσανατολισμός του σε σχέση με τον άξονα της οδού Σωκράτους προς την κατεύθυνση της Μέκκας οδήγησε στη γωνιακή προβολή του τεμένους και τη στήριξή του σε κίονα στο κέντρο του δρόμου που το αναδεικνύει ιδιαίτερα. Ο ξύλινος μιναρές στο κέντρο της βορειοδυτικής όψης πάνω από το στεγασμένο μπαλκόνι όπου καταλήγει η πέτρινη σκάλα και η σπάνια για τέμενος αρχιτεκτονική του το κάνουν να ξεχωρίζει ενώ από το μιναρέ ,απ’ που έχει κανείς μία υπέροχη θέα της Μεσαιωνικής Πόλης.
Η εξωτερική εμφάνιση του κτιρίου ακολουθούσε την αρχιτεκτονική των αρχοντικών των Βαλκανίων του 18ου-19ου μ.Χ. αιώνα. Το πρώτο τέμενος κτίστηκε το 1820 και μετά από ζημιές πιθανόν από τους σεισμούς του 1863 επισκευάσθηκε και διαμορφώθηκε στη σημερινή του μορφή περίπου το 1875. Οι βομβαρδισμοί του 1944 προξένησαν στο μνημείο αυτό ζημιές οι οποίες επισκευάσθηκαν το 1948. Όμως η επισκευή εκείνης της χρονιάς αλλοίωσε σημαντικά το ζωγραφικό διάκοσμο όλων των ξύλινων στοιχείων του με τη χρήση γκρίζας λαδομπογιάς.
Το 2003 ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης του μνημείου οι οποίες ολοκληρώθηκαν το 2004.
5. Το Σιντριβάν Τζαμί
Βρίσκεται στην πάροδο της οδού Σωκράτους κοντά στη πλατεία Ιπποκράτους και στη Θαλασσινή πύλη.
Είναι κτισμένο σε όροφο πάνω από τα καταστήματα του εμπορικού κέντρου της Μεσαιωνικής Πόλης. Στην ίδια περίπου θέση κατά την ιπποτική περίοδο υπήρχε η εκκλησία του Αγίου Σεβαστιανού. Στους οθωμανικούς χρόνους ο Σινάν Μπέης έκτισε το τέμενος το οποίο διασώζεται στο ισόγειο του Σιντριβάν τζαμιού. Πιθανόν μετά από πυρκαγιά το τέμενος αυτό έπαθε ζημιά και πάνω από αυτό και σε όροφο έκτισαν το νέο τέμενος του Σιντριβάν το έτος 1888.
Το τέμενος έχει οκτάγωνη κάτοψη και καλύπτεται με τρούλο. Πάνω από τον εξώστη δημιουργείται μικρό ταρατσάκι το οποίο επικοινωνεί με το εσωτερικό ξύλινο πατάρι μέσω μιας πόρτας και χρησίμευε προφανώς ως μιναρές με εντελώς πρωτότυπο τρόπο. Η κατάσταση του μνημείου είναι πολύ καλή καθώς πρόσφατα (το 2004) αποκαταστάθηκε πλήρως.
6. Το τζαμί του Ρετζέπ Πασά
Βρίσκεται στη Πλατεία Δωριέως. Χτίστηκε το 1588 μ.Χ. και αποτελεί το σημαντικότερο οθωμανικό κτίριο. Στην εξωτερική του όψη σώζονται ακόμη εντοιχισμένα κάποια περσικά κεραμικά με πλούσια χρώματα. Το εσωτερικό του είναι πολυτελέστατο. Οι στίχοι του Κορανίου που το κοσμούν είναι από σμάλτο ενώ στην ανατολική πλευρά υπάρχει το τουρμπέ όπου βρίσκεται η σαρκοφάγος του ιδρυτή του τζαμιού Ρετζέπ Πασά. Σήμερα το τέμενος δεν είναι επισκέψιμο καθώς εκτελούνται έργα συντήρησής του.
7. Το τζαμί του Μουράτ Ρεΐς, (εκτός της Μεσαιωνικής Πόλης)
Βρίσκεται απέναντι από το μέγαρο της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Πήρε το όνομα του ναυάρχου του Σουλεϊμάν, Μουράτ Ρεΐς, που σκοτώθηκε κατά την πολιορκία της πόλης και τον έθαψαν σε αυτό το μέρος. Η σαρκοφάγος του σώζεται σε τουρμπέ, ένα είδος κυκλικού μαυσωλείου. Σήμερα παραμένει τζαμί και στο χώρο του υπάρχουν οι τάφοι πολλών προσωπικοτήτων που πέθαναν εξόριστοι στη Ρόδο. Την ιπποτική εποχή στην περιοχή αυτή υπήρχε η καθολική εκκλησία του Αγίου Αντωνίου.
ΣΤ. Η Συναγωγή Σαλώμ
α. «Kahal Kadosh Shalom» («Ιερό Εκκλησίασμα της Ειρήνης)
Βρίσκεται στο τέλος της οδού Δωσιάδου και στην αρχή της οδού Σιμμίου. Είναι η πιο παλιά συναγωγή στην Ελλάδα και η μοναδική εν λειτουργία που απέμεινε στο νησί της Ρόδου από τις έξι συναγωγές που υπήρχαν στην Εβραική συνοικία «La Juderia» (εβραϊκή) στην Μεσαιωνική Πόλη. Κτίστηκε εν έτει 1577 μ.Χ. και επί του παρόντος χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια των σημαντικότερων εβραϊκών γιορτών, της Πρωτοχρονιάς και της ημέρας του εξιλασμού, οπότε και η κοινότητα μετακαλεί ραβίνο για την τέλεση των λειτουργιών. Το ίδιο συμβαίνει και όταν πρώην κάτοικοι και απόγονοί τους έρχονται σαν επισκέπτες στη Ρόδο για να τελέσουν κάποια θρησκευτική τελετή όπως για παράδειγμα έναν γάμο, μία ενηλικίωση και άλλα.
Το εσωτερικό της Συναγωγής ακολουθεί το παραδοσιακό Σεφαραδίτικη στυλ (Σεφαραδίτικη τεχνοτροπία). Το Τεβά (Ιερή Τράπεζα Προσευχής) βρίσκεται στο κέντρο του Ιερού βλέποντας νοτιοανατολικά προς την Ιερουσαλήμ.
Στην αυλή της ανατολικής πλευράς της Συναγωγής υπάρχει μια πλάκα πάνω από το σημείο όπου υπήρχε κάποτε η βρύση. Η επιγραφή με την ένδειξη Kislev 5338 (1577 μ.Χ.) αποδεικνύει ότι κατασκευάστηκε συγχρόνως με τη Συναγωγή.
Ζ. Η Πόλη της Ρόδου εκτός των τειχών
Μετά την οθωμανική κατάκτηση της πόλης το 1522 μ.Χ. οι χριστιανοί εγκαταστάθηκαν εκτός των τειχών και άρχισαν μια νέα ζωή στις συνοικίες τους που ονομάστηκαν Μαράσια. Η περιοχή που τους δόθηκε να κατοικήσουν ήταν κήποι ή επαύλεις κατεδαφισμένες από την πολιορκία και το ίδιο ίσχυε και με τις εκκλησίες. Κάθε Μαράσι έχτισε την εκκλησία της ενορίας του και πήρε το όνομά του από αυτήν.
Τα Μαράσια της Ρόδου με τις εκκλησίες τους είναι οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Ιωάννης, η Αγία Αναστασία, η Μητρόπολη, ο Άγιος Γεώργιος ο Άνω, ο Άγιος Γεώργιος ο Κάτω ή «Καμένος» και ο Άγιος Νικόλαος. Αργότερα κτίστηκε και το νέο Μαράσι ή Νιοχώρι με την ενοριακή εκκλησία του «Τα Εισόδια της Θεοτόκου». Αρχικά οι εκκλησίες αυτές ήταν μικρά και ταπεινά κατασκευάσματα. Αργότερα, στις αρχές του 18ου αιώνα μ.Χ. δόθηκε άδεια να χτίσουν νέες εκκλησίες. Τότε παρουσιάζεται και ένας ιδιαίτερος ρυθμός που τον συναντά κανείς μόνο στα Δωδεκάνησα και στα νοτιοανατολικά παράλια της Μικράς Ασίας. Ο ρυθμός αυτός λέγεται «βασιλική δωδεκανησιακού τύπου» και μιμείται τα γοτθικά σταυροθόλια τον Ιπποτών.
1. O Ιερός Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου (Νεοχωρίου)
Βρίσκεται την οδό Μανδηλαρά. Κτίστηκε το έτος 1719 μ.Χ. και είναι δείγμα βασιλικής δωδεκανησιακού τύπου.
Η εκκλησία γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου (τα Εισόδια της Θεοτόκου) και στις 14 Νοεμβρίου καθώς ο ναός είναι συνδεδεμένος με τον πολιούχο Άγιο της πόλης της Ρόδου, τον νεομάρτυρα Κωνσταντίνο τον Υδραίο.
2. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
Στη νεότερη πόλη, στην πλατεία Ελευθερίας, στη δυτική πλευρά του λιμανιού στο Μαντράκι, βρίσκεται ο πρώην καθολικός καθεδρικός ναός του Αγίου Ιωάννου (Chiesa di San Giovanni) και νυν ορθόδοξος του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Οικοδομήθηκε κατά μίμηση του ναού του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστή του Κολλακίου κατά την περίοδο 1924-1925 μ.Χ. Πρόκειται για μία τρίκλιτη ξυλόστεγη γοτθική βασιλική στην οποία συγχωνεύονται αρμονικά στοιχεία του βυζαντινού και του γοτθικού ρυθμού, με τα χαρακτηριστικά του ρυθμού που δημιουργήθηκε στη Συρία κάτω από την κυριαρχία των Φράγκων. Στη δεξιά πλευρά του υψώνεται ένα τετράγωνο καμπαναριό με φανερή τη βενετσιάνικη επιρροή. Ο ναός παραμένει αναλλοίωτος εξωτερικά ενώ στο εσωτερικό προσαρμόστηκε ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ορθόδοξης λατρείας στην οποία και αποδόθηκε το 1947 και αγιογραφήθηκε από το 1951 έως το 1961 από τον βυζαντινό αγιογράφο Φώτη Κόντογλου και τους βοηθούς του Ιωάννη Τερζή και Παντελή Οδάμπαση.
3. Η Καθολική εκκλησία Santa Maria, ή Παναγία της Νίκης
Βρίσκεται στην κεντρική περιοχή του Νεοχωρίου. Το συγκρότημα περιλαμβάνει το μοναστήρι των Φραγκισκανών της Κουστωδίας των Αγίων Τόπων οι οποίοι ήταν πάστορες στο νησί. Στον ξενώνα του μοναστηριού συχνά φιλοξενούνται διάφοροι πιστοί που ασχολούνται με μελέτες ή ιστορικές έρευνες καθώς και εθελοντές από διάφορες χώρες του κόσμου οι οποίοι προσφέρουν τις γνώσεις τους σε αυτούς που τις χρειάζονται και ανήκουν στην Λατινική Εκκλησία των Δωδεκανήσων.
Μετά την Οθωμανική κατάκτηση της Ρόδου το 1522 μ.Χ. η Εκκλησία της Παναγίας της Νίκης που βρισκόταν εντός της Μεσαιωνικής Πόλης καταστράφηκε. Επίσης οι Φραγκισκανοί έφυγαν από το νησί μαζί με τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη.
Το 1719 ο Αποστολικός ναός των Φραγκισκανών της Κωνσταντινούπολης εγκαθίδρυσε εκ νέου την Αποστολή του στην Ρόδο κτίζοντας το 1743 τη νέα αυτή εκκλησία της Παναγίας της Νίκης, γνωστή περισσότερο ως Sancta Maria, η οποία επεκτάθηκε το 1851 και έγινε η κύρια καθολική εκκλησία στη Ρόδο.
Σήμερα η Θεία Λειτουργία πραγματοποιείται κάθε μέρα σε διαφορετική γλώσσα και η κοινότητα συχνά συγκεντρώνεται εδώ και πιο συγκεκριμένα στο St Claire’s Hall που ανακαινίστηκε πρόσφατα από τον ιερέα της ενορίας με τη βοήθεια φίλων και εθελοντών.
Στην αριστερή πλευρά της εκκλησίας κατά την περίοδο των Χριστουγέννων μπορεί κανείς να επισκεφθεί τη φάτνη του Αγίου Φραγκίσκου. Οι κάτοικοι της περιοχής, μικροί και μεγάλοι, καθώς και οι διαμένοντες σε ολόκληρο το νησί της Ρόδου αλλά και οι τουρίστες έρχονται για να τη θαυμάσουν.
4. Η Καθολική εκκλησία του Αγ. Φραγκίσκου της Ασίζης
Βρίσκεται δίπλα από την πύλη του Αγίου Αθανάσιου και είναι η επίσημη ενοριακή εκκλησία της λατινικής εκκλησίας της Ρόδου.
Στις 20 Σεπτεμβρίου 1936, παρουσία του Αρχιεπισκόπου και του Ιταλού κυβερνήτη Lago τοποθετήθηκε η πρώτη πέτρα του ναού. Η εκκλησία σχεδιάστηκε από τον Αrch Bernabiti, χτίστηκε από τον Engineer Vellini και ολοκληρώθηκε το 1939. Είναι μεγαλύτερη από την Sancta Maria και έγινε η εκκλησία της ενορίας των Φραγκισκανών στη Ρόδο η οποία φιλοξενούσε πολλούς καθολικούς. Η εκκλησία έχει αρχιτεκτονικό σχέδιο βασιλικής εκκλησίας με τρεις νάρθηκες και με επίπεδη οροφή.
Τις Κυριακές και τις γιορτές η Θεία Λειτουργία διεξάγεται στα ελληνικά. Χάρη σε ορισμένους εθελοντές οι οποίοι εργάστηκαν για την υλοποίηση του εγχειρήματος, οι πιστοί μπορούν να παρακολουθήσουν τη Λειτουργία στην μητρική τους γλώσσα μέσω φυλλαδίων με τους ψαλμούς μεταφρασμένους σε δώδεκα διαφορετικές γλώσσες.
Μετά την ολοκλήρωση της κάθε Λειτουργίας ο πατέρας Luke μαζί με άλλα μέλη της ενορίας συγκεντρώνονται στην αίθουσα πίσω από την εκκλησία ή στον κήπο για ένα μικρό εορτασμό. Ορισμένες γυναίκες φέρνουν παραδοσιακά γλυκίσματα από τις χώρες τους και καλό καφέ.
Η εκκλησία διοργανώνει επίσης και φιλοξενεί συναυλίες ιερής και κλασσικής μουσικής. Η πρώτη συναυλία πραγματοποιήθηκε από έναν γνωστό ιταλό καλλιτέχνη εκκλησιαστικού οργάνου, τον Stefano Pellini. Η εκκλησία διαθέτει πολύ καλή ακουστική. Ο ήχος που ξεκινάει από το βωμό φτάνει μέχρι και την άλλη άκρη της εκκλησίας και αντίστροφα.
5. Ο σπηλαιώδης Ναός του Αγίου Νικολάου.
Ορθόδοξο ναϋδριο σε σπήλαιο κοντά στην Ακρόπολη της Ρόδου.
Η. Θρησκευτικές διαδρομές στην ύπαιθρο της Ρόδου
Στη μοσχομυρισμένη από τα αναρίθμητα πεύκα και κυπαρίσσια και όλους τους θάμνους και τα άνθη που την σκεπάζουν ύπαιθρο του νησιού βρίσκονται τα σαράντα πέντε χωριά της Ρόδου.
Τα χωριά της Ρόδου διατηρούν σε μεγάλο βαθμό μέχρι σήμερα τη μορφή που είχαν τα μεσαιωνικά χρόνια. Για το λόγο αυτό όσοι από τους μεγαλοπρεπείς ναούς των προηγουμένων παλαιοχριστιανικών και πρωτοχριστιανικών χρόνων ανακαλύφθηκαν είναι ερειπωμένοι.
Κάθε χωριό ανάμεσα στα λευκά σπίτια του έχει και την κεντρική εκκλησία, το λεγόμενο Καθολικό, με περίτεχνα ξυλόγλυπτα τέμπλα και αξιόλογες εικόνες της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου. Εκτός από τις κεντρικές εκκλησίες των χωριών συναντά κανείς και τα εξωκλήσια που είναι διάσπαρτα στην ύπαιθρο.
Ενδεικτικά σας προτείνουμε να επισκεφθείτε κάποια από αυτά και να παρευρεθείτε στα πανηγύρια ή να παρακολουθήσετε την τέλεση του εσπερινού και της Θείας Λειτουργίας τις ημέρες που αυτά γιορτάζουν. Καλό όμως θα είναι να επιβεβαιώσετε την ημερομηνία η οποία κάποιες φορές μεταφέρεται στο πλησιέστερο Σαββατοκύριακο.
Οι άνθρωποι των χωριών αυτών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, στην προσπάθειά τους να αγγίξουν και να αποδώσουν το υπερβατικό, δεν έπαψαν να το αντιλαμβάνονται σαν κάτι οικείο και να πλάθουν θρύλους και μύθους με Θεούς και Αγίους προκειμένου να προσεγγίσουν τη μεγάλη Αλήθεια που το κάθε προσκύνημα εκπροσωπεί. Γι’ αυτούς η απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα είναι τόσο απλή που ο σημερινός ορθολογιστής και τεχνοκράτης άνθρωπος δυσκολεύεται να τη συλλάβει.
Με πανηγύρια που διατηρούνται από την παλιά εποχή η ύπαιθρος του νησιού μπορεί να διεκδικεί επάξια τον τίτλο του αυτόχθονου θρησκευτικού πολιτισμού.
Θ. Θρησκευτική διαδρομή στη δυτική πλευρά του νησιού
Στην επαρχιακή οδό Ρόδου– Ιαλυσού, μετά τα «Κρητικά» και ανάμεσα σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, βρίσκεται η Ιερά Μονή Παναγίας της Φανερωμένης. Συνεχίζοντας επί της επαρχιακής οδού Ρόδου– Ιαλυσού, στρίβοντας αριστερά, ανάμεσα σ’ ένα καταπράσινο τοπίο, συναντά κανείς τον Ιερό Ναό των Τριών Αρχαγγέλων. Και τα δύο μνημεία σχετίζονται με την τέχνη και την παράδοση της περιοχής.
1. Η Παναγία του Φιλερήμου
Βρίσκεται σε ένα ειδυλλιακό τοπίο πάνω στο λόφο του Φιλερήμου που δεσπόζει πάνω από τον ομώνυμο όρμο σε υψόμετρο 247 μέτρων. Ακολουθώντας το δυτικό οδικό άξονα (επαρχιακή οδός Ρόδου– Ιαλυσού), στην κεντρική διασταύρωση της Ιαλυσού και στρίβοντας νότια, βρισκόμαστε στους πρόποδες του Φιλερήμου.
Η τοποθεσία φαίνεται ότι υπήρξε από την αρχαιότητα ιδιαίτερα ελκυστική. Στην ίδια ακριβώς θέση προϋπήρχε η ακρόπολη της Ιαλυσού και ο αρχαίος ναός της Αθηνάς Πολιάδος ο οποίος τον 5ο αιώνα μ.Χ. και μετατράπηκε σε τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική από την οποία σήμερα σώζεται μόνο το σταυροειδές βαφτιστήρι.
Περνώντας από την ανατολική πύλη, μία πλατιά πέτρινη σκάλα με ψηλά κυπαρίσσια δεξιά και αριστερά της, οδηγούμαστε στη Μονή της Παναγίας του Φιλερήμου που είναι αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή. Το εκκλησιαστικό συγκρότημα που χτίστηκε από τους Ιππότες στη θέση της παλαιότερης βυζαντινής εκκλησίας αναστηλώθηκε στη σημερινή του μορφή από ιταλούς αρχαιολόγους. Ακριβώς δίπλα στο σταυρόσχημο βαφτιστήρι βρίσκεται η λιθόκτιστη γοτθική αναστηλωμένη εκκλησία της Παναγίας του Φιλερήμου.
Στα αριστερά της κύριας εισόδου του αρχαιολογικού χώρου και σε χαμηλότερο επίπεδο από το μοναστήρι, βρίσκεται η μικρή υπόγεια μονόχωρη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Χωστού, προϊπποτικής εποχής, με σπάνιες τοιχογραφίες που εικονίζουν ιππότες και χρονολογούνται τον 14ο–15ο αιώνα μ.Χ. Απέναντι από την είσοδο του αρχαιολογικού χώρου και έξω από την περίφραξη ξεκινάει ο λεγόμενος Γολγοθάς, ένας λιθοστρωμένος διάδρομος με δώδεκα χαλκογραφίες στη μία πλευρά του στημένες πάνω σε βάθρα, οι οποίες αναπαριστούν τα πάθη του Χριστού. Η διαδρομή τερματίζει σ’ ένα σταυρό ύψους 17,80 μέτρων. Στο εσωτερικό του σταυρού υπάρχει σκάλα που προσφέρει πανοραμική θέα. Η θέα από εδώ, ανάμεσα από πεύκα, κυπαρίσσια, βελανιδιές και ελιές είναι συναρπαστική. Λίγα μέτρα κάτω από την πλαγιά του λόφου είναι εν μέρει αναστηλωμένη η δωρική κρήνη με έξι δωρικούς κίονες και ισάριθμους πεσσούς στο εσωτερικό της (4ος αιώνας π.Χ.).
Η εικόνα της Παναγίας του Φιλερήμου είναι ένα από τα σημαντικά χριστιανικά κειμήλια. Η ιστορία της εικόνας φαίνεται να ξεκινά από τον 11ο αιώνα μ.Χ. Το πρόσωπο της Παναγίας είναι ζωγραφισμένο στον καμβά και στη συνέχεια εφαρμόστηκε στην ξύλινη επιφάνεια.
Πολλοί πιστεύουν ότι η εικόνα προέρχεται από την Ιερουσαλήμ. Ορισμένοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι μέλη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου την έφεραν στη Ρόδο όπου αργότερα πήρε και το προσωνύμιο από το λόφο Φιλέρημος στον οποίο φιλοξενήθηκε. Άλλοι ιστορικοί λένε ότι το Τάγμα του Αγίου Ιωάννη τη βρήκε ήδη στο νησί μετά από την κατάκτησή του το έτος 1310 και ότι οι κάτοικοι την είχαν ήδη καθιερώσει ως προστάτιδά τους.
Η εικόνα από το 1200 έως 1480 μ.Χ. είναι εγκατεστημένη στο λόφο του Φιλερήμου.
Το έτος 1480 κατά τη διάρκεια της πρώτης οθωμανικής πολιορκίας, η εικόνα μεταφέρεται προσωρινά στην πόλη της Ρόδου και λιτανεύεται στις επάλξεις για να εμψυχώνει τον στρατό.
Από το 1490 μέχρι το 1523 η εικόνα μετακινήθηκε αρκετές φορές από το λόφο του Φιλερήμου στο κάστρο των Ιπποτών λόγω της ανοικοδόμησης του ναού καθώς και λόγω των σεισμών.
Το έτος 1522, κατά τη διάρκεια της δεύτερης οθωμανικής πολιορκίας, μετακινείται πάλι προς την πόλη της Ρόδου και φυλάσσεται στους Ιερούς Ναούς της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Μάρκου μέσα στη Μεσαιωνική Πόλη.
Στις 2 Ιανουαρίου 1523 η εικόνα της Παναγίας του Φιλερήμου αφήνει για πάντα το νησί της Ρόδου για να ξεκινήσει την μεγάλη της πορεία μέσα στον χρόνο και την ιστορία.
Από το 1523 έως το 1527 βρίσκεται στην Ιταλία και από το 1527 έως το 1530 βρίσκεται στη Γαλλία.
Στη Μάλτα φιλοξενείται αρχικά στον Ιερό ναό του Σαν Λορέντζο (από το 1530 έως το 1571) και έπειτα μετακινείται στη Βαλέτα και συγκεκριμένα στην εκκλησία της Παναγίας Beata Maria (από το 1571 έως το 1578). Καταλήγει στον καθεδρικό ναό του Σαν Τζιοβάνι (από το 1578 έως το 1798). Λέγεται ότι η εικόνα είχε εξαιρετικά μεγάλη δύναμη κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο νησί της Μάλτας προστατεύοντάς το ειδικά κατά τη διάρκεια της μεγάλης οθωμανικής πολιορκίας το έτος 1565.
Όταν ο Μέγας Ναπολέων κατέλαβε τη Μάλτα το 1798, κατά τις επιθέσεις των ληστών στα παλάτια και τις εκκλησίες αφαιρέθηκε από αυτούς το κάλυμμά της. Η εικόνα ταξίδεψε μέσω της Τεργέστης και έφθασε στη Ρωσία όπου ο Τσάρος Παύλος ο Α΄ την υποδέχτηκε με τιμές. Κατόπιν στην εικόνα τοποθετήθηκε ένα νέο χρυσό κάλυμμα που διακοσμήθηκε πρόσθετα με τα ακριβότερα κοσμήματα όπως διαμάντια, ρουμπίνια και ζαφείρια. Στα ίδια εργαστήρια του Τσάρου παρόμοιες διακοσμήσεις χρησιμοποιήθηκαν και σε άλλα δύο ιπποτικά κειμήλια που ακολούθησαν την εικόνα της Παναγίας του Φιλερήμου στην ταραχώδη διαδρομή της μέσα στην ιστορία: στο χέρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και σε ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου.
Η εικόνα έμεινε στη Ρωσία, μέχρι την οκτωβριανή επανάσταση του 1917 μ.Χ., όπου την έκρυψαν στη Μόσχα, στην Αγία Πετρούπολη και έπειτα μέσω της Εσθονίας, το 1919 τη μετέφεραν στην Κοπεγχάγη (Bei Di Ciaro) για να τη δώσουν έπειτα στη Μαρία Φιοντόροβνα, μητέρα της Βασίλισσας της Ρωσίας, η οποία κατόρθωσε να μεταβεί στη Δανία το 1917 μετά από την οκτωβριανή επανάσταση. Η εικόνα έμεινε εκεί από το 1919 έως το 1928.
Με διαταγή της Μαρίας Φιοντόροβνα, στο δρόμο προς το Βελιγράδι ή -σύμφωνα με μερικές υποθέσεις- στο δρόμο προς την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος στο ρωσικό μοναστήρι του Αγίου Όρους, και τα τρία κειμήλια μετακινήθηκαν σύντομα στην Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία του Βερολίνου όπου έμειναν από το 1928 έως το 1929.
Η βασιλική οικογένεια Καραγιώργεβιτς κράτησε τα κειμήλια στο παλάτι της στο Βελιγράδι από το 1929 έως το 1941. Μετά από το βομβαρδισμό του Βελιγραδίου στις 6 Απριλίου 1941 τα κειμήλια μεταφέρθηκαν στο μοναστήρι Όστρογκ και παρέμειναν εκεί έως το 1952. Κατόπιν τα ανέλαβε η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου και τα τοποθέτησε στο Εθνικό Θησαυροφυλάκιο.
Το 1978 η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου παρέδωσε τα δύο κειμήλια στην επίσημη Εκκλησία και σήμερα βρίσκονται στο μοναστήρι του Cetinje ενώ την εικόνα παρέδωσε στο μουσείο του Cetinje. Αυτήν την περίοδο φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο του Μαυροβουνίου.
Από το 2002 η εικόνα της Παναγίας του Φιλερήμου παραμένει στο Μπλε Παρεκκλήσι του Εθνικού Μουσείου του Μαυροβουνίου. Σήμερα στην εκκλησία της Παναγίας του Φιλερήμου υπάρχει αντίγραφο της θαυμαστής αυτής εικόνας το οποίο μεταφέρθηκε σε αυτήν από τον Μητροπολίτη Μαυροβουνίου και Παραθαλασσίας της Εκκλησίας της Σερβίας Σεβασμιότατο Αμφιλόχιο.
2. Ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Καθολικής Κρεμαστής
Εκεί φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Είναι μία από τις εκκλησίες της Ρόδου με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα πιστών. Το Δεκαπενταύγουστο και την ημέρα του «Γενεθλίου της Θεοτόκου» (23 Αυγούστου) συρρέει πλήθος πιστών απ΄ όλα τα Δωδεκάνησα και την υπόλοιπη Ελλάδα για να προσκυνήσουν και να συμμετέχουν στο πανηγύρι που διαρκεί δέκα ημέρες.
3. Ο Άγιος Νικήτας Δαματριάς
Βρίσκεται στο δυτικό οδικό άξονα του νησιού. Βορειοανατολικά από το χωριό Δαματριά στο δρόμο προς το χωριό Μαριτσά, στα 100 μέτρα περίπου στρίβουμε αριστερά και ακολουθούμε ένα χωματόδρομο μήκους 1.500 μέτρων ο οποίος καταλήγει σε μια πλατεία με καταπληκτική θέα. Στη συνέχεια ένα μονοπάτι περίπου 70 μέτρων μας οδηγεί στο εξωκλήσι που βρίσκεται σε υψόμετρο 100 μέτρων περίπου.
Πρόκειται για ένα βυζαντινό κτίσμα λαξευμένο στο βράχο που χρονολογείται περί τον 13° αιώνα μ.Χ. Έχοντας καμάρες που διακρίνονται αρκετά καλά στη λαξεμένη στο βράχο οροφή θυμίζει σμίκρυνση βασιλικής εκκλησίας με ένα μικρό Ιερό Βήμα και μία μικρή Αγία Τράπεζα.
Οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων της Ιεράς Μονής καλύπτονται με τοιχογραφίες που χρονολογούνται περίπου το 14° αιώνα μ.Χ. και προκαλούν δέος και κατάπληξη στον επισκέπτη.
Επίσης μέσα στο μοναστήρι υπάρχουν δύο τάφοι των οποίων οι ταφόπλακες φέρουν σταυρό ανάλογο με αυτό του τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη.
4. Η Ιερά μονή της Καλόπετρας
Βρίσκεται στην κορυφή της κοιλάδας των Πεταλούδων σε υψόμετρο 470 μέτρων. Φθάνει κανείς εκεί ακολουθώντας τον δυτικό οδικό άξονα της επαρχιακής οδού Παραδείσι– Ψίνθος. Πριν το χωριό Ψίνθος συναντά κανείς την Ιερά Μονή Καλόπετρας αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στη Μονή μπορεί κανείς να φθάσει και ακολουθωντας το οργανωμένο μονοπάτι της Κοιλάδας των Πεταλούδων.
5. Ο Άγιος Σίλας (Σουλάς)
Είναι ένας ιερός ναός που βρίσκεται μέσα σε μία κοιλάδα, τέσσερα χιλιόμετρα νότια του χωριού Σορωνή, στο δυτικό οδικό άξονα του νησιού. Ο ναός είναι οικοδομημένος στο όνομα του Αγίου Σίλα του αχώριστου συνοδοιπόρου του Αποστόλου Παύλου. Ολόγυρά του εκτείνεται περιοχή από κατάφυτα πανύψηλα πεύκα.
Ο ναΐσκος είναι ρυθμού βασιλικής και είναι άγνωστο πότε κτίστηκε. Στο επάνω μέρος της εισόδου υπάρχει ανάγλυφος σταυρός με αναγεγραμμένη την ημερομηνία 1836. Όμως, η λαϊκή παράδοση τοποθετεί την οικοδόμησή του κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (100 έως 150 μ.Χ.).
Μέσα στο ναό και απέναντι από την είσοδο, στη βόρεια πλευρά, υπάρχει πηγή νερού μέσα σε τεχνητό σπήλαιο. Το αγίασμα θαυματουργεί θεραπεύοντας τα διάφορα δερματικά νοσήματα.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση, όταν ο Απόστολος Παύλος ήρθε στη Ρόδο προκειμένου να διαδώσει το Χριστιανισμό, συνοδευόταν από το Σίλα.
Η παράδοση αναφέρει τον Άγιο Σίλα ως ιατρό δερματολόγο, ο οποίος θεράπευε πολλούς πάσχοντες από διάφορα νοσήματα.
Κατά την παράδοση, ενώ ο Απόστολος Παύλος εργαζόταν στην Λίνδο για να οργανώσει τη διοίκηση της νεοϊδρυθείσης Εκκλησίας, οι μαθητές του και ο Άγιος Σίλας περιόδευαν στα διάφορα χωριά του νησιού για να διδάξουν τη νέα θρησκεία.
Όταν ο Άγιος Σίλας έφθασε στη σημερινή θέση του Αγίου Σουλά κοντά στην οποία υπήρχε συνοικισμός με ιερό βωμό, άρχισε να κηρύττει τη διδασκαλία του Ιησού Χριστού.
Ο Άγιος Σίλας έμεινε εκεί μερικές μέρες διδάσκοντας και βαπτίζοντας στο όνομα του Χριστού. Διόρισε ιερείς και διδασκάλους της νέας θρησκείας, θεράπευσε πολλούς ασθενείς των γύρω συνοικισμών και επέστρεψε στη Λίνδο όπου συναντήθηκε με τον Απόστολο Παύλο.
Το 1931 ο ιταλός Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου Μάριο Λάγκο έστειλε για χημική εξέταση νερό από την πηγή αυτή και η ανάλυση έδειξε ότι το νερό περιείχε συστατικά που το έκαναν άριστο για πόση και ότι το νερό αυτό είχε αντισηπτικές ιδιότητες κατάλληλες για ορισμένα μολυσματικά εντερικά νοσήματα.
Ο Μάριο Λάγκο αφού είδε τα συστατικά και τις ιδιότητες του νερού του Αγίου Σουλά κατασκεύασε υπόγεια δεξαμενή λίγα μέτρα από τη νότια πλευρά του μοναστηριού για την αποταμίευση του νερού. Από τη δεξαμενή αυτή οδήγησε το νερό σε βρύση.
Όταν ο Μάριο Λάγκο επισκέφτηκε το πανηγύρι, αφού μελέτησε τη γοητευτική θέση του μοναστηριού και γενικότερα την όμορφη δασώδη περιοχή σκέφτηκε να λαμπρύνει το πανηγύρι και κατασκεύασε έναν Ιππόδρομο.
6. Η Ιερά Μονή της Παναγίας της Παντανάσσης
Νεώτερη γυναικεία Μονή κτισμένη το 2004, αφιερωμένη στην Παναγία. Σε αυτήν εγκαταβιούν τρεις μοναχές.
7. Μονή του Προφήτη Ηλία
Βρίσκεται στην κορυφή του ομώνυμου όρους σε υψόμετρο 610 μέτρων. Το βουνό αυτό είναι ένα από τα ψηλότερα βουνά της Ρόδου.
Ακολουθώντας τον δυτικό οδικό άξονα του νησιού φθάνει κανείς στο χωριό Καλαβάρδα. Από εκεί στρίβει νότια προς την ενδοχώρα και συνεχίζοντας φθάνει στο χωριό Σάλακος. Ανάμεσα στα χωριά Σάλακος και Απόλλωνα, στα νότια, υπάρχει η ένδειξη «Μονή του Προφήτη Ηλία».
Για να φθάσει κανείς στη Μονή του Προφήτη Ηλία, εκτός από τον οδικό άξονα, μπορεί να ακολουθήσει ένα οργανωμένο μονοπάτι απόστασης 650 μέτρων περίπου, το οποίο ξεκινάει από το χωριό Σάλακος και είναι γνωστό ως το μονοπάτι Σάλακος– Προφήτης Ηλίας. Καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής μπορεί να απολαμβάνει την καταπληκτική θέα που προσφέρει η διαδρομή στη θάλασσα καθώς και σε ένα μεγάλο τμήμα του νησιού.
Η τοποθεσία αυτή κατά την έκφραση του μακαριστού Ρόδιου Αρχιμανδρίτου Χρυσοστόμου Μουστάκα, «είναι λίαν μυστικοπαθής και γαλήνιος από τας ωραιοτέρας της γης, συνδυάζουσα την υπέροχον ορεινήν φύσιν, με εξαισίαν και πανοραμικήν θέαν της θαλάσσης».
Από την τοπική παράδοση πληροφορούμαστε ότι κατά τους βυζαντινούς χρόνους, πάνω σε κάποιο κυπαρίσσι, κάποιοι χριστιανοί βοσκοί έβλεπαν φως. Όταν πλησίασαν βρήκαν την εικόνα του Προφήτη Ηλία κι έκτισαν στο όνομά του ένα μονύδριο. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Ρόδο το κατέστρεψαν. Αργότερα όμως ο Σουλτάνος έδωσε άδεια σε μοναχούς οι οποίοι έκτισαν το μεγάλο μοναστήρι που υπάρχει εκεί μέχρι σήμερα.
8. Η Ιερά μονή Παναγίας Αμάρτου
Στο δυτικό οδικό άξονα του νησιού, στην επαρχιακή οδό Έμπωνας– Κρητηνία, ανάμεσα σε βουνά και κοιλάδες, βρίσκεται η Ιερά αυτή Μονή που χρονολογείται από το Μεσαίωνα. Το όνομά της το έχει πάρει ίσως από το Γάλλο ευπατρίδη Αμαρτώ που είχε εκεί και τον πύργο του που σώζεται μέχρι σήμερα σε ημιερειπώδη κατάσταση.
Εκεί κοντά ανηφορικά και σε ύψωμα υπάρχει μια μικρή σπηλιά, η Αγιόπετρα, στην οποία βρήκαν τη θαυματουργή εικόνα της Μεγαλόχαρης Παναγίας που την είχαν πρώτα στο νησί τους οι κάτοικοι της Χάλκης. Από μια εξοχή του βράχου σταλάζει Αγίασμα που το πίνουν ή βρέχονται με αυτό με ευλάβεια οι πιστοί. Είναι θαυματουργό για ψυχικές και σωματικές ασθένειες.
9. Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου (Αρταμίτη), Ιερός Ναός Αγίου Παντελεήμονα Σιαννών και Εξωκλήσι Αγίου Παντελεήμονα στο φρούριο της Μονολίθου.
Συνεχίζοντας προς τον δυτικό οδικό άξονα, πριν το χωριό Έμπωνας στρίβουμε αριστερά κατευθυνόμενοι προς το χωριό Άγιος Ισίδωρος. Πριν το χωριό Άγιος Ισίδωρος βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (Αρταμίτη).
Δεσπόζει σε υψόμετρο 380 μέτρων και σε μία απέραντη καταπράσινη περιοχή. Παλιά η Μονή λειτουργούσε ως φροντιστήριο ιερέων και ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου της Πάτμου.
Συνεχίζοντας στον δυτικό οδικό άξονα φθάνουμε στο χωριό Σιάννα όπου μπορούμε να επισκεφτούμε τον Ιερό Ναό του Αγίου Παντελεήμονα. Στις 26 Ιουλίου το βράδυ, παραμονές της εορτής του Αγίου, γίνεται μεγάλο πανηγύρι.
10. Το εξωκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα στο φρούριο του Μονολίθου
Από εκεί κατευθυνόμαστε προς το χωριό Μονόλιθος, στο φρούριο του οποίου βρίσκεται το Εξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα. Το Εξωκλήσι βρίσκεται στην κορυφή του φρούριου του Μονολίθου, κοντά στο χωριό Μονόλιθος. Είναι ένα πραγματικά ανεμοδαρμένο εκκλησάκι, το ιερό του οποίου είναι κατάμαυρο και διάστικτο με μικρά αστέρια (σπανιότατη διακόσμηση στην Ελλάδα). Από εκεί η θέα είναι καταπληκτική ιδιαίτερα στο ηλιοβασίλεμα.
Από το χωριό Μονόλιθος μπορεί κανείς κατ΄ επιλογή:
- είτε να κατευθυνθεί προς τα νότια και από εκεί να συνεχίσει τη θρησκευτική διαδρομή στα νότια του νησιού από τον Άγιο Γεώργιο τον «Κάλαμο» που βρίσκεται πάνω στο δρόμο για το χωριό Απολακκιά,
- είτε με αφετηρία εκ νέου την πόλη της Ρόδου να ξεκινήσει τη θρησκευτική διαδρομή στην ανατολική πλευρά του νησιού.
Ι. Θρησκευτική διαδρομή στην Ανατολική πλευρά του νησιού
1. Ο Ιερός Ναός του Προφήτη Ηλία (στο Φαληράκι) και ο Ιερός Ναός του Προφήτη Αμώς
Ξεκινώντας από τη πόλη της Ρόδου και ακολουθώντας τον ανατολικό οδικό άξονα, (εθνική οδός Ρόδου– Λίνδου ή επαρχιακή οδός Ρόδου– Καλλιθέας) φθάνουμε στο Φαληράκι. Στα νότια του Φαληρακίου υψώνεται ο λόφος του Προφήτη Ηλία όπου βρίσκονται οι δύο ιεροί ναοί. Και οι δύο έχουν σπάνιες τοιχογραφίες.
Στη κορυφή του λόφου βρίσκεται ο Προφήτης Ηλίας με καταπληκτική θέα στο Φαληράκι. Στους πρόποδες του ίδιου λόφου μέσα σε μια όαση δροσιάς βρίσκεται ο Προφήτης Αμώς.
Υπάρχει η παράδοση που λέει ότι κάποτε ο Αμώς τσακώθηκε με τον Προφήτη Ηλία και ότι ο τελευταίος του πέταξε έναν βράχο. Τότε ο Αμώς κτύπησε το βράχο με την γροθιά του και τον τρύπησε πέρα για πέρα. Από τότε, όπως λέει η παράδοση του τόπου, από αυτήν την τρύπα περνούν τα μικρά παιδιά για να ψηλώσουν.
2. Η Ιερά Μονή της Παναγίας της «Ελεούσσης»
Βρίσκεται κοντά στο χωριό Καλυθιές και είναι του 18ου αιώνα μ.Χ.
3. Η εκκλησία Παναγία Καθολική (Αφάντου)
Βρίσκεται κοντά στην παραλία Αφάντου και σε απόσταση διακοσίων μέτρων από τη θάλασσα. Ακολουθώντας τον ανατολικό οδικό άξονα (εθνική οδός Ρόδου– Λίνδου), δε στρίβουμε στη διασταύρωση προς το χωριό Αφάντου αλλά στρίβουμε ανατολικά προς την παραλία.
Η εκκλησία παρουσιάζει μεγάλο ιστορικό, αρχαιολογικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με την παράδοση στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η εκκλησία υπήρχε τον 3ο αιώνα π.Χ. ναός αφιερωμένος στη Θεά Δήμητρα. Ο ναός αυτός καταστράφηκε και τον 6ο αιώνα μ.Χ. και με τα υλικά του αρχαίου ναού, κτίστηκε μια τρίκλινη παλαιοχριστιανική εκκλησία βασιλική η οποία επίσης καταστράφηκε από άγνωστη αιτία τον 8ο μ.Χ. αιώνα αλλά ξανακτίστηκε. Ο νέος ναός κτίστηκε πάνω σε ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής και του μεσοβυζαντινού ναού με καλοφτιαγμένους δόμους και γοτθικά τόξα και καταλαμβάνει μέρος μόνο του μεσαίου κλίτους του Ιερού του παλαιότερου ναού. Φέρει τοιχογραφίες του 14ου και 16ου αιώνα μ.Χ. Ο νέος αυτός ναός ο οποίος σώζεται μέχρι σήμερα είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Η εικόνα της Παναγίας για λόγους ασφαλείας φυλάσσεται στο μουσείο της εκκλησίας στο χωριό Αφάντου αλλά τρεις φορές το χρόνο μεταφέρεται στην εκκλησία της συνοδεία των ιερέων και των κατοίκων της πόλης. Την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου (14 Αυγούστου), η πομπή ξεκινάει από την εκκλησία στην πλατεία της πόλης και αφού τοποθετηθεί η εικόνα στην εκκλησία της τελείται Θεία Λειτουργία και δοξολογία ενώ στη συνέχεια πραγματοποιείται μεγάλο πανηγύρι με τη συμμετοχή πιστών απ΄ όλο το νησί. Η εικόνα μεταφέρεται επίσης στην εκκλησία στα Εννιάμερα της Παναγίας και τη Δευτέρα του Πάσχα.
4. Η Ιερά Μονή της Παραμυθίας
Νεότερη Μονή της Ρόδου στην οποία εγκαταβιούν εννέα μοναχοί. Στη Μονή φυλάσσεται αντίγραφο της θαυματουργής εικόνας της Παναγίας της Παραμυθίας.
5. Ιερά Μονή Αγίου Νεκταρίου Κρυονερίου και Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου στο Φουντουκλή
Στη διασταύρωση των Κολυμπίων αφήνουμε την εθνική οδό Ρόδου– Λίνδου και κατευθυνόμαστε νότια προς την ενδοχώρα. Πριν από το χωριό Αρχίπολη στην τοποθεσία «Κρυονέρι» βρίσκεται η Μονή του Αγίου Νεκταρίου Κρυονερίου μέσα σ΄ ένα περιβάλλον εξαιρετικού φυσικού κάλλους, στην οποία εγκαταβιούν δύο μοναχές.
Περνώντας τα χωριά Αρχίπολη και Ψίνθος φθάνουμε στο χωριό Ελεούσα. Ακολουθώντας το δρόμο δυτικά του χωριού Ελεούσα φθάνουμε στον Άγιο Νικόλαο στο Φουντουκλή.
Ο ναός που χρονολογείται τον 14ο με 15ο αιώνα μ.Χ. είναι ένας κεντρικός τετράγωνος χώρος ο οποίος καλύπτεται με τρούλο. Οι τοιχογραφίες οι οποίες χρονολογούνται επίσης το 14ο με 15ο αιώνα μ.Χ., παρουσιάζουν μερικές εικονογραφικές ιδιαιτερότητες. Τα δύο πορτραίτα των δωρητών μας κάνουν να υποθέσουμε ότι ο χορηγός ήταν ένας βυζαντινός ανώτερος διοικητικός υπάλληλος που αφιέρωσε την εκκλησία στον Άγιο Νικόλαο.
Στο νότιο τοίχος της δυτικής κόγχης εικονίζονται ο κτήτορας με τη σύζυγό του να κρατούν το ομοίωμα του ναού. Συγχρόνως δέονται προς την προτομή του Χριστού που τους ευλογεί. Σημαντικό στοιχείο σε αυτήν την εκκλησία είναι η τριπλή σύνθεση των τοιχογραφιών στην κόγχη. Στο βόρειο τοίχο εικονίζονται τα τρία παιδιά του κτήτορα, ένα κορίτσι και δύο αγόρια, δεόμενα κάτω από την προτομή του Χριστού- Εμμανουήλ. Από τις επιγραφές που τα συνοδεύουν μαθαίνουμε ότι όλα είχαν πεθάνει. Ο ναός πιθανόν να χτίστηκε και να διακοσμήθηκε στη μνήμη τους.
Ο καλλιτέχνης ζωγράφισε κατά παραγγελία του χορηγού, τον Παράδεισο στον οποίο είχαν εισέλθει τα παιδιά. Διακοσμητικά στοιχεία με πουλιά συμβολίζουν τον Παράδεισο. Το ίδιο σημαντικό στοιχείο είναι ότι εικονίζεται ο Χριστός ως παιδί να ευλογεί τα πεθαμένα παιδιά του δωρητή και όχι ως γενειοφόρος. Αρκετοί που επισκέπτονται το εξωκλήσι ισχυρίζονται ότι ακούνε φωνές παιδιών.
6. Η Μονή της Παναγίας Τσαμπίκας
Βρίσκεται στην ανατολική ακτή του νησιού. Φθάνουμε εκεί ακολουθώντας τον ανατολικό οδικό άξονα από τη Ρόδο προς τη Λίνδο και πριν το χωριό Αρχάγγελος. Αποτελείται από την πάνω και την κάτω Μονή. Η πάνω Μονή βρίσκεται στην κορυφή του λόφου ανατολικά της λεωφόρου Ρόδου- Λίνδου και με θέα μία από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού ενώ η κάτω Μονή βρίσκεται δυτικά της λεωφόρου.
Στην κορυφή του λόφου, σε υψόμετρο 320 μέτρων, βρίσκεται το παλαιότερο μοναστήρι της Παναγίας Τσαμπίκας. Φθάνει κανείς εκεί ακολουθώντας ένα φιδωτό και ανηφορικό μονοπάτι μήκους περίπου 500 μέτρων που περνάει μέσα από ένα δάσος από κυπαρίσσια. Το ύψωμα προσφέρει πανοραμική θέα στη γύρω περιοχή.
Η νέα Μονή ανακαινίσθηκε το 1760 μ.Χ. Είναι ναός δωδεκανησιακού τύπου και ως δάπεδο έχει τα παραδοσιακά βότσαλα που παρατηρούνται και σε άλλες εκκλησίες της ευρύτερης περιοχής. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι εξαιρετικής τέχνης και φαίνεται παλαιότερο του 17ου αιώνα μ.Χ. Η Μονή πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου το Γενέσιον της Υπεραγίας Θεοτόκου. Η μικρή Μονή φιλοξενεί την εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας που βρέθηκε θαυματουργικά πάνω στο λόφο και εικονίζει την Παναγία την Πλατυτέρα.
Η ονομασία Τσαμπίκα, σύμφωνα με την παράδοση οφείλεται στη λέξη της τοπικής διαλέκτου «τσάμπα» που σημαίνει σπίθα και συνδέεται με τον τρόπο εύρεσης της εικόνας.
Ένας βοσκός καθόταν στη βρύση του Αιμαχιού (ιστορικός τόπος Αρχαγγέλου που βρίσκεται χαμηλά απέναντι από το βουνό) όταν είδε ψηλά στην κορυφή, εκεί που σήμερα βρίσκεται η παλιά μικρή Μονή της Παναγίας Τσαμπίκας της Κυράς κάτι σαν σπίθες (τσάμπες).
Όλη τη νύχτα την πέρασε ο βοσκός κοιτάζοντας να δει εάν θα κινηθεί το φως υποθέτοντας ότι κάποιος το κρατούσε. Το φως παρέμενε στην ίδια θέση. Ήρθε και δεύτερη νύχτα και τρίτη νύχτα αλλά το φως παρέμενε στην ίδια θέση. Τότε ο βοσκός, περίεργος αλλά και φοβισμένος μήπως υπήρχαν στο βουνό κακοποιοί κάλεσε συγχωριανούς του οπλισμένους ν’ ανέβουν να δούνε τι συμβαίνει.
Όταν έφτασαν στην κορυφή παραδόξως αντίκρισαν μία ασημένια εικόνα της Παναγίας επάνω στο κυπαρίσσι και μπροστά της ένα καντήλι αναμμένο.
Το γεγονός αυτό διαδόθηκε παντού. Στην Κύπρο όμως ακούστηκε με πολλή κατάπληξη γιατί εκεί είχε χαθεί από κάποιο Μοναστήρι μία εικόνα της Παναγίας με το καντήλι. Επίτροποι από την Κύπρο ήρθαν στον Αρχάγγελο, αναγνώρισαν την εικόνα και παίρνοντάς την επέστρεψαν στην πατρίδα τους. Η εικόνα όμως πάλι έφυγε από το θρόνο της και ήρθε στην κορυφή του βουνού. Λυπημένοι οι φίλοι Κύπριοι ήρθαν πάλι και πήραν την εικόνα.
Για να βεβαιωθούν και οι δύο πλευρές ότι πρόκειται για την ίδια εικόνα έκαψαν λίγο από το ξύλο της στην πίσω πλευρά του για να τη σημαδέψουν. Το σημάδι αυτό σώζεται ως σήμερα. Όταν όμως και την τρίτη φορά η εικόνα επέστρεψε στην κορυφή του λόφου, κτίστηκε το εκκλησάκι με οντάδες, αφιερωμένο στην Παναγία Τσαμπίκα την Κυρά.
Για λόγους ασφαλείας, η θαυματουργή εικόνα βρίσκεται σήμερα στην Παναγία Τσαμπίκα «την κάτω». Πάνω στο λόφο την τρίτη Κυριακή των νηστειών (της Σταυροπροσκυνήσεως) οι πιστοί συνηθίζουν να ανεβαίνουν για προσκύνημα φέρνοντας αρτοκλασίες. Η ανάβαση αυτή γίνεται γιατί εκείνη τη μέρα η εκκλησία μας προβάλλει για προσκύνηση τον Τίμιο Σταυρό.
Πολλά είναι τα θαύματα της Παναγίας. Περισσότερο τα θαύματα γίνονται σε άτεκνες γυναίκες που παρακαλούν τη Θεοτόκο να τους χαρίσει παιδί και τάζουν να βαφτίσουν το παιδί που θ’ αποκτήσουν εκεί και να του δώσουν το όνομα Τσαμπίκος ή Τσαμπίκα ανάλογα με το αν αυτό θα γεννηθεί αγόρι ή κορίτσι. Έτσι στη Ρόδο το όνομα αυτό είναι πολύ διαδεδομένο.
Ένα από τα παλαιότερα θαύματα της Παναγίας Τσαμπίκας είναι αυτό που συνδέεται με τα μεγάλα κτήματα της Μονής γύρω από το μοναστήρι. Αυτά τα κτήματα ανήκαν σ΄ έναν Τούρκο Πασά του οποίου η γυναίκα δεν τεκνοποιούσε. Εκείνη μαθαίνοντας για την Παναγία, προσευχήθηκε κι έφαγε το φυτιλάκι που έκαιγε στο καντήλι της εικόνας της. Το θαύμα έγινε κι η γυναίκα έμεινε έγκυος. Ο σύζυγός της δεν μπορούσε να πιστέψει πως επρόκειτο για θαύμα. Όταν όμως γεννήθηκε το μωρό κρατούσε στη μικρή χούφτα του το φυτιλάκι του καντηλιού. Έτσι ο Τούρκος Πασάς δώρισε στη Μονή όλα αυτά τα κτήματα που βρίσκονται γύρω της.
7. Ιερά Μονή Ταξιάρχου Μιχαήλ του Καμμυριώτη
Βρίσκεται στα βορειοδυτικά του χωριού Μάσαρι, στην πλευρά του κωνικού ομώνυμου βουνού. Η Μονή αυτή υπήρχε από τον 12ο αιώνα μ.Χ. και εορτάζει στις 6 Σεπτεμβρίου την ανάμνηση του εν Χώναις θαύματος.
8. Η εκκλησία της Παναγίας της Λίνδου
Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και είναι σταυροειδής εκκλησία του 14ου αιώνα μ.Χ. με οκτάγωνο τρούλο, ασβεστωμένους τοίχους και κεραμιδένια οροφή. Σε μία είσοδο υπάρχει το έμβλημα του Μεγάλου Μαγίστρου D’ Aubusson με τις ημερομηνίες 1489- 90. Το εσωτερικό της εκκλησίας έχει δάπεδο από άσπρα και μαύρα βότσαλα καθώς και τοιχογραφίες του 18ου αιώνα μ.Χ. που φιλοτέχνησε ο Γρηγόριος από τη Σύμη. Απ’ αυτές ξεχωρίζει μία σειρά από σπάνιες τοιχογραφίες με βιβλικές σκηνές ενώ υπάρχει και μία σειρά από αναπαραστάσεις βασανιστηρίων που θα πραγματοποιηθούν την Ημέρα της Κρίσεως.
Σε μία από τις τοιχογραφίες εικονίζεται ο Άγιος Χριστόφορος όρθιος ενώ το πρόσωπό του βρίσκεται σε στάση προφίλ. Φορά στρατιωτική ενδυμασία και κόκκινη χλαμύδα. Στο δεξί του χέρι κρατάει υψωμένο σταυρό, ενδεικτικό ότι πρόκειται για μάρτυρα. Η ιδιαιτερότητα της σύνθεσης έγκειται στο ότι ο Άγιος Χριστόφορος δεν έχει κεφάλι ανθρώπου αλλά κεφάλι σκύλου. Στη συγκεκριμένη εικονογραφική απόδοση ο Άγιος Χριστόφορος χαρακτηρίζεται ως «κυνοκέφαλος» ή «σκυλοκέφαλος». Κυνοκέφαλο Άγιο Χριστόφορο εκτός από τη συγκεκριμένη τοιχογραφημένη παράσταση της Λίνδου βρίσκουμε στην Καππαδοκία (14ος αιώνα μ.Χ.) και στο Ναό Αγίων Αναργύρων στο Αντρώνι Ηλείας (8ος αιώνα μ.Χ.) καθώς και σε άλλες βυζαντινές και μεταβυζαντινές φορητές εικόνες σε Ελλάδα, Σερβία και Ρωσία.
Όμως όσο περνούν τα χρόνια αυτός ο παλαιότερος εικονογραφικός τύπος του Αγίου γίνεται λιγότερο γνωστός αφού σιγά- σιγά εκλείπει. Μαζί με την εικόνα σβήνονται και χάνονται εκείνοι οι θρύλοι και οι παραδόσεις που συνόδευαν την παράξενη αυτή απεικόνιση του Αγίου Χριστόφορου του «Κυνοκέφαλου». Στη θέση του διεισδύει ο δυτικότροπος εικονογραφικός τύπος του ηλικιωμένου γενειοφόρου.
9. Το εκκλησάκι του Αποστόλου Παύλου
Βρίσκεται πολύ κοντά, νότια της Λίνδου, στο ομώνυμο λιμανάκι και κάτω από το βράχο της ακροπόλεως της Λίνδου.
Χτίστηκε σύμφωνα με την παράδοση στο σημείο όπου κήρυξε το λόγο του Χριστού ο ίδιος ο Απόστολος κατά την επίσκεψή του στο νησί. Την είδηση ότι ο χριστιανισμός εισήχθη στη Ρόδο από αυτούς τους αποστολικούς χρόνους μας δίνει η εγχώρια παράδοση και την επιβεβαιώνουν και οι Πράξεις των Αποστόλων (κεφάλαιο ΚΑ΄-1). Σύμφωνα με αυτές, όταν ο Απόστολος Παύλος συμπληρώνοντας την τρίτη αποστολική πορεία του επέστρεφε στα Ιεροσόλυμα, επισκέφθηκε τους Φιλίππους, την Τρωάδα, τη Μυτιλήνη, τη Σάμο και τη Μίλητο και από εκεί πήγε στην Κω ενώ την άλλη μέρα ήρθε στη Ρόδο και από τη Ρόδο πήγε στα Πάταρα. Μπροστά από το εκκλησάκι απλώνεται μία παραλία από τις πλέον τουριστικές του νησιού, γεμάτη ομπρέλες και ξαπλώστρες.
Το εκκλησάκι του Αποστόλου Παύλου λόγω του ειδυλλιακού του τοπίου αποτελεί πόλο έλξης για θρησκευτικούς και πολιτικούς γάμους ημεδαπών και αλλοδαπών.
10. Η Ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου του «Ψάλτου» (15ος αιώνας μ.Χ.)
11. Η Μονή Αρχαγγέλου Μιχαήλ Θάρρι, Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Υψενής και Άγιος Γεώργιος της Ίγκου
Βρίσκονται στην ενδοχώρα του νησιού. Φθάνοντας στο χωριό Λάρδος αφήνουμε τον κεντρικό ανατολικό οδικό άξονα και κατευθυνόμαστε νότια στο εσωτερικό του νησιού.
Από τη Λάρδο, αν στρίψουμε δεξιά φθάνουμε στην Ιερά Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Υψενής που βρίσκεται σε ένα ύψωμα απ’ όπου η Μονή πήρε και το όνομά της. Λειτουργεί ως γυναικείο μοναστήρι.
Ακολουθώντας την επαρχιακή οδό Λάρδος– Λάερμα, μετά το χωριό των Λαέρμων και στρίβοντας αριστερά φθάνουμε στη Μονή Θάρρι.
Η Μονή δεσπόζει ψηλά σε ένα λόφο, ανάμεσα σ’ ένα πυκνό καταπράσινο δάσος. Τον 5ο αιώνα μ.Χ., στα ερείπια του παλαιού ναού χτίστηκε η παλαιοχριστιανική Βασιλική εκκλησία.
Η υπάρχουσα εκκλησία που είναι αφιερωμένη στον Ταξιάρχη Μιχαήλ χρονολογείται ανάμεσα στον 9ο και 11ο αιώνα μ.Χ. και από τότε μέχρι σήμερα αναδύονται ιστορικά στοιχεία απ’ όλους τους αιώνες.
Η λαϊκή παράδοση λέει πως μία πριγκίπισσα που έπασχε από ανίατη ασθένεια ήρθε από την Κωνσταντινούπολη στη Ρόδο. Ο πατέρας της την έστειλε σε αυτό το μέρος ελπίζοντας ότι το ιδανικό κλίμα του νησιού θα τη βοηθούσε. Ένα βράδυ είδε στο ύπνο της τον Αρχάγγελο Μιχαήλ που της είπε «Θάρσει, θα γίνεις καλά» και επειδή κατάφερε να θεραπευτεί θέλησε να φτιάξει αυτό το μοναστήρι. Για να προσδιορίσει το μήκος του μοναστηριού πέταξε το δαχτυλίδι της με όση δύναμη είχε. Τότε όσοι ήταν εκεί άρχισαν να ψάχνουν για το δακτυλίδι αλλά δυσκολεύτηκαν να το βρούνε, λέγοντας ο ένας «θαρώ πως έπεσε εδώ» και ο άλλος «θαρρώ πως έπεσε εκεί». Γι΄ αυτούς τους δύο λόγους η Μονή ονομάστηκε Θάρρι ή Θάρι.
Η αρχιτεκτονική του ναού περιλαμβάνει έξι φάσεις και η αγιογράφησή του τέσσερις φάσεις. Από τη βυζαντινή εκκλησία σώζεται μόνο το καθολικό που είναι βυζαντινό οικοδόμημα σε σχήμα σταυρικό. Ο επιβλητικός τρούλος ο οποίος συνδέεται με την πετρόχτιστη εκκλησία εντυπωσιάζει για τη μεγαλοπρέπειά του. Η χάρη του βυζαντινού οικοδομήματος έχει καταφέρει να διασωθεί μέσα από δεκάδες καταστροφές και ανακατασκευές και να προβάλει τον ορθόδοξο χαρακτήρα του. Στο προαύλιο της εκκλησίας έχουν επισκευασθεί και επεκταθεί παλαιά οικήματα. Στο χώρο του μοναστηριού υπάρχουν τα παρεκκλήσια του Τιμίου Προδρόμου του Αγίου Νεκταρίου και του Αγίου Ελευθερίου.
Κατά τις διάφορες φάσεις οικοδόμησης του ναού διατηρούνται τοιχογραφίες με παραστάσεις από τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους έως και τη σύγχρονη εποχή. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες με τους δύο ολόσωμους Ιεράρχες, τον Άγιο Ελευθέριο και τον Άγιο Γρηγόριο Ακραγαντινό, χρονολογούνται στα τέλη του 12ου μ.Χ. αιώνα και φυλάσσονται στο βυζαντινό μουσείο της Ρόδου.
Η σημαντικότερη τοιχογραφία του ναού εκτείνεται από το Ιερό μέχρι τον τρούλο, διατηρείται στο μεγαλύτερο μέρος της και είναι η πρώτη του 13ου μ.Χ. αιώνα. Στην κορυφή εικονίζονται ο Παντοκράτορας και στους δυο ομόκεντρους κύκλους οι άγγελοι προσκυνούντες το Θρόνο. Στο νότιο και στο βόρειο τείχος απεικονίζονται ο Νιπτήρας και ο Μυστικός Δείπνος αντίστοιχα. Στην καμάρα απεικονίζονται στην ανατολική πλευρά της τα τρία θαύματα του Χριστού και συγκεκριμένα οι ιάσεις του εκ γενετής τυφλού, οι ιάσεις του παραλυτικού της Βηθεσδά και των δέκα λεπρών και η Σαμαρείτιδα και στη δυτική πλευρά της η Ανάληψη.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ τιμάται σε τοιχογραφία επιβλητικού μεγέθους, κατεστραμμένη στο μεγαλύτερο μέγεθός της ενώ αριστερά και δεξιά τον πλαισιώνουν οι Αρχάγγελοι Γαβριήλ και Ραφαήλ αντίστοιχα.
Λίγο έξω από την παραδοσιακή είσοδο του περίβολου της Μονής υπάρχει πηγή με νερό που χαρίζει δροσιά στους προσκυνητές.
Όπως λέει η λαϊκή ρήση για το μοναστήρι, «όποιος δεν επήγε στο Θάρρι, τον κόσμο δεν εχάρει.» Όσοι επισκέπτονται το βυζαντινό αρχαιολογικό αλλά συνάμα γεμάτο φυσικές ομορφιές τόπο του Θάρρι γαληνεύουν από την ηρεμία που εμπνέει το περιβάλλον αποτελώντας γι΄ αυτούς τόπο ξεκούρασης. Θαυμάζουν το πλούσιο δάσος που περιβάλει τη Μονή και νιώθουν δέος και συγκίνηση από την προστασία του Ταξιάρχη Μιχαήλ.
Η ιεραποστολική Μονή η οποία έχει και ραδιοτηλεοπτικό εκκλησιαστικό σταθμό, διακρίνεται για τη ζεστή και την εγκάρδια φιλοξενία της και προσελκύει καθημερινά πολλούς προσκυνητές.
Η Μονή πανηγυρίζει τη Σύναξη των Αρχαγγέλων στις 8 Νοεμβρίου, την εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 21 Μαΐου (την παραμονή γίνεται η παραδοσιακή πανήγυρη) και την εορτή του Αγίου Ελευθερίου στις 15 Δεκεμβρίου.
Από το Θάρρι στρίβοντας δεξιά φθάνει κανείς στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου της Ίγκου. Είναι ένα επιδιορθωμένο εκκλησάκι μέσα σε πλούσια βλάστηση που η μία του πλευρά είναι του 13ου αιώνα μ.Χ.
Από το Θάρρι στρίβοντας αριστερά και περνώντας από το νέο εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου φθάνουμε στο χωριό Ασκληπιείο για να συνεχίσουμε την επόμενη θρησκευτική διαδρομή μας στα νότια του νησιού.
ΙΑ. Θρησκευτική διαδρομή στα νότια του νησιού
Στα νότια του νησιού θα ακολουθήσουμε μία κυκλική διαδρομή μέσα από δέκα μικρά χωριά. Τα χωριά αυτά με τις κεντρικές τους εκκλησίες είναι το Ασκληπιείο με το ναό της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου», το Γεννάδι με τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, η Λαχανιά με τον Άγιο Γεώργιο, ο Μεσαναγρός με τον Αρχάγγελο Μιχαήλ, η Κατταβιά με την Αγιά Παρασκευή, η Απολακκιά με την Αγία Μαρίνα, η Αρνίθα με τον Άγιο Γεώργιο, η Ίστριος με τον Άγιο Μερκούριο, η Προφύλια με το «Γενέθλιο της Θεοτόκου» και το Βάτι με τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο.
Εάν βρισκόμαστε στην ανατολική πλευρά του νησιού ξεκινάμε τη διαδρομή μας από το χωριό Ασκληπιείο. Εάν δεν βρισκόμαστε στη δυτική πλευρά του νησιού τότε μπορούμε να ξεκινήσουμε τη διαδρομή μας από τον Άγιο Γεώργιο τον «Κάλαμο» κοντά στο χωριό Απολακκιά.
Ο επισκέπτης πριν αρχίσει τη διαδρομή του καλό θα ήταν να γνωρίζει ότι τα παλαιότερα και συνεπώς τα περισσότερο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος εξωκλήσια είναι αυτά που βρίσκονται στα νεκροταφεία των χωριών. Αυτό συμβαίνει γιατί οι παλαιότεροι κάτοικοι των χωριών μη έχοντας την ανάγκη να τα προβάλουν θεωρούσαν ως λογικό να χρησιμοποιούν το παλιό μοναστήρι για νεκροταφείο και να εκκλησιάζονται στο καινούριο.
Ξεκινώντας τη διαδρομή μας από ανατολικά φθάνουμε στο χωριό Ασκληπιείο. Ο Ιερός Ναός του χωριού είναι σταυροειδούς βυζαντινού ρυθμού με τρούλο και είναι αφιερωμένος στην «Κοίμηση της Θεοτόκου». Κτίστηκε τον 15ο αιώνα μ.Χ. και είναι πλαισιωμένος με ιπποτικές προσθήκες και με σταυροθόλια. Αξιόλογες είναι και οι τοιχογραφίες του 17ου αιώνα μ.Χ. με τις οποίες η εκκλησία είναι διακοσμημένη. Από αυτές ξεχωρίζουν η επιβλητική μορφή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στο βόρειο κλίτος και οι σκηνές από την «Αποκάλυψη του Ιωάννη» στο νότιο. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου όπου πραγματοποιείται και πανηγύρι. Το ελαιοτριβείο στον αυλόγυρο του ναού έχει μετατραπεί σε θρησκευτικό και σε λαογραφικό μουσείο.
Στα ανατολικά του χωριού, στην παραλία Κιοτάρι, βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος του 15ου αιώνα μ.Χ. με πολλά αρχιτεκτονικά μέλη και περίτεχνα μαρμάρινα κιονόκρανα αρχαιότερου ναού. Γιορτάζει στις 5 και στις 6 Αυγούστου και προς τιμήν του διοργανώνεται κάθε χρόνο ένα πανηγύρι.
Στη διαδρομή από το Κιοτάρι προς το Ασκληπιείο συναντάμε δύο μεταβυζαντινούς ναούς αξιόλογου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, τον Άγιο Γεώργιο στα «Λαμπρά» και τον Άγιο Νεκτάριο. Αν ακολουθήσουμε ένα χωματόδρομο προς τα βορειοδυτικά του χωριού Ασκληπιείο συναντάμε άλλα δύο εκκλησάκια, τον Άγιο Ζαχαρία και τον Άγιο Γεώργιο στο «Κουναρά». Συνεχίζοντας τη διαδρομή μέσα σε ένα ωραίο δάσος από κωνοφόρα δέντρα συναντάμε το εκκλησάκι της «Ζωοδόχου Πηγής» ή «Αροσαλή» του 19ου αιώνα μ.Χ. όπου τη Παρασκευή μετά το Πάσχα και κατά τη διάρκεια της ημέρας πραγματοποιείται πανηγύρι. Το πανηγύρι αυτό διοργανώνεται κάθε χρόνο στο πλαίσιο της πεζοπορίας που πραγματοποιείται κατά τη διάρκεια της Μεγαλοβδόμαδας και της εβδομάδας μετά το Πάσχα κατά την οποία η εικόνα της «Παναγίας της Σκιαδενής» μεταφέρεται από χωριό σε χωριό.
Στους λάτρες της φύσης θα προτείναμε να συνεχίσουν τη διαδρομή τους μέσα από μία πλούσια χλωρίδα και πανίδα. Περνώντας από το νέο εκκλησάκι του Αγίου Φανουρίου φθάνει κανείς στη Μονή «Θάρρι».
Το δεύτερο χωριό που συναντάμε ακολουθώντας τη κεντρική οδό είναι το Γεννάδι που είναι και το κέντρο της Δημοτικής Ενότητας Νότιας Ρόδου. Στη βορειοανατολική πλευρά του χωριού βρίσκεται η βυζαντινή βασιλική της Αγίας Αναστασίας της Ρωμαίας κτισμένη το 14ο αιώνα μ.Χ. με αρχαιότερα μαρμάρινα μέλη από τον παλαιότερο ναό της Αναστάσεως. Είναι διακοσμημένη με αξιόλογες βυζαντινές αγιογραφίες από τις οποίες ξεχωρίζουν στο βόρειο και στο νότιο τμήμα της οι σκηνές από το μαρτύριο της Αγίας Αναστασίας και στο δυτικό τμήμα της οι σκηνές από την Ημέρα της Κρίσεως. Σήμερα στο προαύλιο της εκκλησίας φιλοξενείται και το νεκροταφείο του χωριού.
Συνεχίζοντας τη διαδρομή μας προς τα βορειοδυτικά συναντάμε το εξωκλήσι του Αγίου Σάββα του «Ηγιασμένου» προς τιμήν του οποίου γίνεται πανηγύρι το πρώτο Σάββατο μετά τις 15 Αυγούστου. Στα νοτιοανατολικά του χωριού, πάνω στον κεντρικό οδικό άξονα, κοντά σε μια ήσυχη και ανεκμετάλλευτη παραλία και κάτω από τον ίσκιο των δέντρων της αυλής του, βρίσκεται το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου του «Θα». Στην αυλή του τη Δευτέρα του Πάσχα και κατά τη διάρκεια της ημέρας γίνεται πανηγύρι.
Απέναντι από τον Άγιο Γεώργιο το «Θα», στο εσωτερικό του νησιού, μέσα σε ένα κάμπο κοντά στη λιμνοδεξαμενή του «Σκολωνήτη», βρίσκεται ο Άγιος Γεώργιος ο «Σκολωνήτης», ένα αξιόλογο και ιδιαίτερου φυσικού κάλους και αρχαιολογικής αξίας εξωκλήσι του 18ου αιώνα μ.Χ. Κάθε χρόνο τη 1η Μαΐου, οι κάτοικοι του Γενναδίου και της γύρω περιοχής συγκεντρώνονται στον Άγιο Γεώργιο το «Σκολωνήτη» για να γιορτάσουν την «εργατική Πρωτομαγιά» και τον ερχομό της άνοιξης.
Συνεχίζοντας στο κεντρικό οδικό άξονα και εξακολουθώντας να έχουμε καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής μας στ΄ αριστερά τη θάλασσα και στα δεξιά την ενδοχώρα, φθάνουμε σε μία ωραία παραλία του χωριού Λαχανιά που λέγεται Πλημμύρι. Εκεί βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής που είναι κτισμένος πάνω σε έναν αρχαίο ναό από τον οποίο σώζονται πολλά αρχιτεκτονικά μέλη και μαρμάρινα κιονόκρανα.
Φεύγοντας από την παραλιακή ζώνη και κατευθυνόμενοι προς τα δυτικά και προς την ενδοχώρα, στην είσοδο της Λαχανιάς συναντάμε τον Ιερό Ναό της Αγίας Ειρήνης του 16ου αιώνα μ.Χ. δίπλα από τον οποίο σήμερα βρίσκεται το νεκροταφείο του χωριού. Γιορτάζει στις 5 Μαΐου και την ημέρα εκείνη γίνεται πανηγύρι προς τιμήν του στην πλατεία του χωριού.
Συνεχίζοντας τη πορεία μας στο εσωτερικό του νησιού και προς τα δυτικά, μέσα σ’ ένα δάσος από κωνοφόρα, συναντάμε τον Ιερό Ναό του Αγίου Θωμά που είναι ένα βυζαντινό εκκλησάκι του 14ου αιώνα μ.Χ. κτισμένο πάνω σε παλαιότερο παλαιοχριστιανικό. Από εκεί ακολουθώντας μία διαρκώς ανηφορική πορεία, σε υψόμετρο 400 μέτρων συναντάμε το χωριό Μεσαναγρός. Στη πλατεία του χωριού, είναι κτισμένη η εκκλησία της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» του 13ου αιώνα μ.Χ., στο μεσαίο κλίτος της μεγάλης τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 6ου αιώνα μ.Χ., μιας από το συγκρότημα των τριών παλαιοχριστιανικών βασιλικών. Τα ερείπια των μεγάλων αυτών παλαιοχριστιανικών, τα ψηφιδωτά και οι μαρμάρινοι κίονες στον αρχαιολογικά διαμορφωμένο χώρο στο περίβολο της εκκλησίας, μαρτυρούν την εποχή των πειρατειών. Επίσης μαρτυρούν και τη συγκέντρωση ενός μεγάλου πληθυσμού και την ύπαρξη μιας πόλης σε αυτό το απομακρυσμένο μέρος.
Από τον Μεσαναγρό κατευθυνόμαστε προς το Χωριό Κατταβιά, παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής. Αν όμως ακολουθήσουμε έναν χωματόδρομο, μέσα σε μια διαδρομή οικολογικού ενδιαφέροντος συναντάμε και μερικά εξωκλήσια αξιόλογου αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και φυσικού κάλλους. Τα εξωκλήσια αυτά είναι η Αγία Ειρήνη η Χρυσοβαλάντου, ο Άγιος Νεκτάριος, ο Άγιος Δημήτριος, ο Προφήτης Ηλίας (Μεσαναγρού), η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Νικόλαος, ο Προφήτης Ηλίας (Κατταβιάς), ο Άγιος Μηνάς και στην είσοδο της Κατταβιάς συναντάμε τον Άγιο Σταμάτη. Στη Κατταβιά, συναντάμε επίσης και ένα από τα πιο αξιόλογα θρησκευτικά μνημεία του 10ου αιώνα μ.Χ. με πλούσια αγιογράφηση και πολλά μαρμάρινα μέλη αρχαιότερου κτίσματος. Αυτό το μνημείο είναι ο Ιερός Ναός της «Παναγίας της Καθολικής» που λειτουργεί και ως νεκροταφείο του χωριού. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου όπου γίνεται και πανηγύρι το βράδυ της παραμονής της εορτής.
Τριήμερο πανηγύρι γίνεται στη Κατταβιά και στις 25, 26 και 27 Ιουλίου κατά τη διάρκεια της εορτής της Αγίας Παρασκευής στην οποία είναι αφιερωμένη η εκκλησία του χωριού και της εορτής του Αγίου Παντελεήμονα. Ο Άγιος Παντελεήμονας βρίσκεται στο δρόμο που ενώνει την Κατταβιά με την κεντρική οδό. Πάνω στη κεντρική οδό συναντάμε και το κτιριακό συγκρότημα της Καθολικής Εκκλησίας του Αγίου Μάρκου. Ακριβός απέναντι από τον Άγιο Μάρκο, κάτω από τον ίσκιο των τόξων που σχηματίζουν δύο σειρές από κυπαρίσσια, υπάρχει ένα δρομάκι που οδηγεί στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου του 17ου αιώνα μ.Χ. Η καμπάνα του εξωκλησιού που είναι μία παλιά οβίδα του Β΄ παγκοσμίου πολέμου εύχονται οι κάτοικοι να σηματοδοτεί και τη τελευταία κατοχή του νησιού. Ο χωματόδρομος αυτός καταλήγει σε δύο ανεκμετάλλευτες, ήσυχες και αμμουδερές παραλίες, τον «Άη Γιώργη» και το «Μαύρο Κάβο».
Επιστρέφουμε στη κεντρική οδό και κατευθυνόμαστε στη δυτική παραλία του νησιού, διασχίζοντας τον παραθαλάσσιο δρόμο. Στ΄ αριστερά μας «αρμενίζει» το «Μαρμαρωμένο Καράβι» της Παναγιάς της Σκιαδενής, ένα νησάκι για το οποίο λέγεται ότι κάποτε ήταν ένα πειρατικό καράβι και το οποίο η Παναγία το πέτρωσε. Απέναντι, μέσα στο βουνό, βλέπουμε την Ιερά Μονή της Παναγίας της «Σκιαδενής», το σημαντικότερο προσκύνημα στα νότια του νησιού. Όπως μαρτυρούν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, ήταν λατρευτικός τόπος από την αρχαιότητα και λειτουργούσε ως ναός της θεάς Αρτέμιδος. Σήμερα υπάρχει ένας βυζαντινός ναΐσκος που χρησιμοποιείται ως ιερό βήμα με προσθήκη κυρίως ναού δωδεκανησιακού τύπου. Η Μονή είναι αφιερωμένη στο «Γενέθλιο της Θεοτόκου». Αξιόλογη είναι και η ασημοεπένδυτη εικόνα της Παναγίας του 19ου αιώνα μ.Χ. με το βασανισμένο πρόσωπο, τα εκφραστικά μάτια και το σημάδι από τον άπιστο στη δεξιά παρειά. Η εικόνα αυτή λιτανεύεται με πεζοπορία από χωριό σε χωριό κατά τη διάρκεια της Μεγαλοβδομάδας και της εβδομάδας μετά το Πάσχα. Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου με Αρχιερατική Θεία Λειτουργία. Το πανηγύρι γίνεται τη παραμονή της εορτής, στις 7 Σεπτεμβρίου το βράδυ.
Συνεχίζοντας την πορεία στην παραλιακή οδό συναντάμε το χωριό Απολακκιά. Στην πλατεία του χωριού, στις 16 Ιουλίου, παραμονή της Αγίας Μαρίνας, γίνεται πανηγύρι. Στην Αγία Μαρίνα είναι αφιερωμένη η εκκλησία του χωριού που φέρει περίτεχνα μαρμάρινα κιονόκρανα που έχουν μεταφερθεί από την ερειπωμένη παλαιοχριστιανική βασιλική της Αγίας Ειρήνης. Από την Απολακκιά, κατευθυνόμενοι βορειοδυτικά προς το χωριό Μονόλιθος, συναντάμε το ξωκλήσι του Αγίου Γεώργιου του «Καλάμου». Στο προαύλιό του γίνεται πανηγύρι την παραμονή της Πεντηκοστής το βράδυ. Από εκεί μπορούμε να απολαύσουμε την πανοραμική θέα προς τον Όρμο της Απολακκιάς από τον «Πάνω Γιαλό» μέχρι τους «Φούρνους». Η περιοχή είναι προστατευμένη από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Natura 2000». Από το προαύλιο απολαμβάνει κανείς ένα ειδυλλιακό τοπίο, ιδιαίτερα τις ώρες του δειλινού, με τον ήλιο να σβήνει μέσα στα τρικυμισμένα νερά του Καρπάθιου Πελάγους.
Από τον Άγιο Γεώργιο τον «Κάλαμο» κατευθυνόμαστε ανατολικά προς τον Άγιο Γεώργιο το «Βάρδα» που είναι ένα αξιόλογο από αρχαιολογικής πλευράς εξωκλήσι κτισμένο το 1290 με βυζαντινή αγιογράφηση. Ο επισκέπτης μπορεί να παρατηρήσει τις μορφές των Αγίων με εμφανείς τις σημαδεμένες κόγχες των ματιών τους. Τα σημάδια αυτά προέρχονται από τους αλλόθρησκους κατακτητές του νησιού που προκειμένου να προκαλέσουν το θρησκευτικό συναίσθημα τον κατοίκων προτιμούσαν να τυφλώνουν αντί να καταστρέφουν τις εικόνες τους.
Συνεχίζοντας το ταξίδι μας μέσα στην πολύχρωμη χλωρίδα της ενδοχώρας, φθάνουμε στο χωριό Αρνίθα όπου βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Φιλήμονα. Είναι μία μεταβυζαντινή Μονή «δωδεκανησιακού τύπου» κτισμένη πάνω σε παλαιότερο βυζαντινό όπου παλαιότερα βρισκόταν ο αρχαίος ναός του Απόλλωνα με πολλά αρχιτεκτονικά μέλη και μαρμάρινα κιονόκρανα να σώζονται. Γιορτάζει στις 21 Ιουλίου και το πανηγύρι γίνεται την παραμονή της 20ης Ιουλίου το βράδυ.
Διασχίζοντας ένα απότομο και ανηφορικό δρομάκι νότια της Αρνίθας, φθάνουμε στο ύψωμα «Γαρούφα». Εκεί υπάρχει ένα αξιόλογο εξωκλήσι ενός μοναδικού Αγίου, του Αγίου Νίκωνος «του μετανοείτε». Η περιοχή διαθέτει καταπληκτική θέα προς τον Όρμο της Απολακκιάς, το Φράγμα της Απολακκιάς και την ενδοχώρα. Κατηφορίζοντας έναν χωματόδρομο στην απότομη νότια πλαγιά του υψώματος «Γαρούφα» στους πρόποδες του λόφου μέσα σ’ ένα άλσος από κυπαρίσσια, στη θέση «Kατακαλών» βρίσκεται ο Ιερός Ναός των «Αγίων Θεοδώρων», ένα αξιόλογο από πλευράς φυσικού κάλους και από αρχαιολογικής πλευράς εξωκλήσι του 13ου αιώνα μ.Χ., με αξιόλογες τοιχογραφίες. Στον περίβολο του εξωκλησιού γίνεται πανηγύρι τη Δευτέρα μετά το Πάσχα κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Από την Αρνίθα κατευθυνόμαστε βόρεια και μετά από μια διαδρομή μέσα από ένα δάσος κωνοφόρων δέντρων φθάνουμε στο χωριό Ίστριος. Στην Ίστριο συναντάμε δύο θρησκευτικά μνημεία που και τα δύο είναι αφιερωμένα στον Άγιο Μερκούριο. Το ένα είναι η εκκλησία του χωριού και το άλλο ένα εκκλησάκι του 17ου αιώνα μ.Χ. που είναι και το νεκροταφείο του χωριού. Γιορτάζουν στις 16 Αυγούστου ενώ το πανηγύρι γίνεται τη παραμονή 15 Αυγούστου στην πλατεία του χωριού.
Ανηφορίζοντας και σε υψόμετρο 320 μέτρων φθάνουμε στο χωριό Προφύλια. Στη πλατεία του χωριού συναντάμε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του 16ου αιώνα μ.Χ. με αξιόλογη αγιογράφηση λαϊκής τέχνης. Στα νότια του χωριού Προφύλια, μέσα σ΄ ένα δάσος κωνοφόρων δέντρων βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου «Μύρανος» που γιορτάζει στις 29 Αυγούστου. Την παραμονή (28 Αυγούστου) της εορτής το βράδυ γίνεται πανηγύρι.
Επιστρέφοντας στη κεντρική οδό και κατευθυνόμενοι ανατολικά, συναντάμε την Ιερά Μονή της «Παναγίας της Γαλατούσας». Μία σπάνια εικόνα του 14ου αιώνα μ.Χ. που φυλάγεται για ασφάλεια στην εκκλησία του χωριού Βάτι . Η εικόνα αυτή παρουσιάζει την Παναγία να προτάσσει το στήθος της για να θηλάσει το Χριστό. Στη πλατεία του χωριού στις 15 Αυγούστου γίνεται πανηγύρι. Στα νότια του Βατίου, ακολουθώντας έναν χωματόδρομο φθάνουμε σ΄ ένα ύψωμα όπου βρίσκεται ο Ιερός Ναός του Αρχάγγελου Μιχαήλ του «Παραλιμνιώτη» που είναι δωδεκανησιακού τύπου, κτισμένος πάνω σε παλαιότερο βυζαντινό.
Το τοπίο εκτός από την ηρεμία διαθέτει και μία πανοραμική θέα προς την ενδοχώρα. Προς τιμήν του γίνεται πανηγύρι το πρώτο Σάββατο του Σεπτεμβρίου. Ανατολικά του Βατίου, ανάμεσα σε αιωνόβιους ελαιώνες με γιγάντιους κορμούς που οι χαρακιές των αιώνων κάνουν την όψη τους να φαίνεται μυθική και κάτω από ένα χαρακτηριστικό ανεμόμυλο βρίσκεται το εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, κτισμένο τον 14ο αιώνα μ.Χ., με αξιόλογες τοιχογραφίες λαϊκής τέχνης. Δίπλα από το εξωκλήσι σε ξεχωριστό περίβολο βρίσκεται το νεκροταφείο του χωριού.
Συνεχίζοντας τη πορεία μας ανατολικά, φθάνουμε πάλι στο χωριό Γεννάδι. Έτσι ολοκληρώσαμε το ταξίδι μας σ’ έναν τόπο με έντονο το θρησκευτικό στοιχείο και συναίσθημα των κατοίκων του από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, στοιχείο που διαμόρφωσε το χαρακτήρα τους, καθόρισε την ηθική τους και έβαλε φραγμούς στους λογισμούς και στα πάθη τους.
Ένας τόπος που η γη του είναι φτωχή για να κρατά τον άνθρωπο σκυφτό και σκλάβο της, ο ουρανός όμως απέραντος για να διαβάζει μέσα σ’ αυτόν την απεραντοσύνη.
ΙΒ. Επίλογος
Εδώ ολοκληρώνουμε και την περιήγησή μας στα θρησκευτικά μνημεία της Ρόδου που είναι γεμάτα από ιστορικές μνήμες, θρύλους και συμβάντα.
Ευχόμαστε να έχουμε συμβάλει από πλευράς του Δήμου Ρόδου ώστε να γίνει καλύτερα γνωστός ο θρησκευτικός πολιτισμός του ένδοξου αυτού νησιού στον επισκέπτη που έρχεται ως προσκυνητής στα Ιερά της Ρόδου.
Επιμέλεια κειμένου: Βλάσης Φακιόλης